Nga arkivi i gazetarit
PESHKATARËT E GJIRIT TË SARANTIT
– Përshkrim –
Alarm në celular. Mëngjes gushti 2008. I vidhem apartamentit të vogël ku buaj prej tre ditësh me kujdesin e njeriut që donë të mos shqetësojë njeri. Por shqetësimin e kisha lënë mbrapa. Kisha harruar të marr me vete celularin. Këtë e mora vesh kur u përballa me detin, me dritat e rrugës që formonin një kordon të artë mbi ujë, kordon që lëvizte sa herë ndonjë dallgë e vogël kërkonte të hante paksa nga bregu. Moli ishte në fund të harkut të rrugës, atje ku ajo kthehej në një kllapë që merrte në gji fshatin e vogël, fshat i cili çuditërisht kishte të njëjtin emër me perlën më jugore të bregdetit shqiptar, Sarandën. Saranti e quajnë dhe është fshati më i bukur i bregu të Thivës, me malin mbi kokë e detin në prehër…
Kristoja siç e thërresin këtu apo Eqremi siç e njohin në Librazhd i kishte rënë disa herë celularit tim me merakun e respektimit të orës. Të tretën i ishte përgjigjur gruaja…
U ula në një nga stolat e molit me vështrimin në siluetat e anijeve të vogla të peshkimit, anije ku më e madhja tre vetë mbante si ekuipazh. Dy ishin të tilla. Të tjerat ishin të vogla, njëvendëshe. Një i drejtonte, një hidhte rrjetat, një i mblidhte ato, një nxirrte peshqit që zhysin fort kokën në hojet e ngushta…
Një të tillë ëndërronte të blinte Eqremi. Kishte vite që punonte në peshkim, që jo vetëm ia kishte marrë dorën punës por ishte dashuruar me peshkun dhe detin aq sa nuk dinte si ta tregonte. Ka qenë mësues Eqrem Elezi, mësues në fshatrat e thella të Librazhdit. I la malet, e la Shkumbinin ku mësoi të notojë dhe mori detin. I la kreshtat që dallgëzonin malet dhe mori kreshtave që dallgëzon deti.
Kohë të reja. Vende të reja. Dashuri të reja…
…Një nga një u hodhëm në barkun e motobarkës. Unë me kujdesin e mysafirit që nuk donë t’i vejë në telash të zotët e shtëpisë, me kujdesin që ta ve mirë këmbën në atë shkallëz të vogël prej druri që nuk nxë pëllëmbën e mbledhur, me kujdesin që mos rrëshqas e bëhem objekt tregimesh për të qeshur por edhe bela. Jo se do të mbytesha por se mund të përplasesha e të thyeja ndonjë kockë e hajde të ngjitet ajo për aq ditë sa kam moshën, siç thonë ortopedët. Ata u hodhën si pehlivanë. I pari Eqremi. Pas tij unë. Më pas Jorgoja, pronari, dhe së fundi Ilia….
Motobarka, pasi bëri prapa me një hark rrotullim çau detin duke lënë prapa shkumën e dallgëve që në agun mëngjesor formonte një tërkuzë që pasi zgjatej e zgjatej këputej e vithisej në ujin e zi…
Jorgoja ia kishte ngulë vështrimin detit, ekranit të aparatit që tregonte thellësitë, horizontit që kishte nis të marrë dritë.
Eqremi nga një arkë nxori sardelet e ngrira dhe nisi t’i bëjë nga tri e nga katër bashkë, t’i lidhte me llastik e t’i vinte në një arkë tjetër.
– Na duhen për më vonë, tha dhe vazhdoi punën.
Ilia u shtri mbi një batanije që aq shumë luspa peshqish mbante sa të dukej se një kasap i kujdesshëm kishte rrjepur lëkurën e një peshku të madh. I ri është dhe gjumi i mëngjesit e rrit…
… Motobarka vazhdon të çajë ujin që dalëngadalë nga i zi nis të kaltërohet. Edhe pak dhe dielli nuk do të vonojë të lajë rrezet mbi dallgë. Ka prekur majat e maleve që Eqremi thotë se vendasit i quajnë Arvanitika. Mbi ta një dorë njeriu ka bërë themele e ka ngritur “mullinj me erë”, nga ato mullinj që edhe me flladin e mëngjesit i lëvizin tre krahët e vet për të dhënë…dritë. Ka kapur edhe atë ishullin tej në horizont. “Dhaskalos”, thotë Kristoja e quajnë. Dhe tregon se atje, në kohën e pushtimit turk mblidheshin vendasit dhe mësonin gjuhën e mëmës.
…Dielli mëngjesor pasi preu direkun e anijes fiksoi rrezet në aparatin fotografik. Tash që e kam zbardhur fotografia më duket artistike me kontrastin e ngjyrave që mbart. Artistike janë edhe fotografitë kundër dritë të Eqremit dhe të Jorgos…
…Më në fund në horizont duket shenja, një kub i bardhë që noton mbi ujë.
– Erdhëm, thotë Eqremi duke u ngritur në këmbë.
Kap kubin e lehtë, e vendos në një qosh të motobarkës dhe tërheq litarin. Jorgoja kap cepin dhe e vendos mbi një makineri me rryla duke i dhënë formën e një rripi transmisioni. Një levë u jep lëvizje rrylave dhe dalëngadalë litari ia le vendin rrjetës.
– Përpara rrjetat tërhiqeshin me krahë.- thotë Eqremi- Tani vendin e muskujve e ka zënë kjo makineri e thjeshtë. Nuk janë pak por tre kilometra rrjetë të zhytur në treqind metra thellësi…
… Të paktë janë peshqit që kalojnë mes rrylave. Duart e tre peshkatarëve i mundin ata para se rrjeta të paloset në barkun e motobarkës. Jorgoja është serioz, i brengosur më mirë të them. Dita e sotme ia ka ngrirë buzëqeshjen. Në një çast, kur mbi rrjetë duken ca peshk shpatë afro një metër të gjatë e ndal makinerinë dhe i nervozuar i nxjerr nga rrjeta e çarë dhe i hedh në det. Këtë punë iu desh ta bëjë disa herë.
– Nuk shkojnë në treg – bën ciceronin për mua Eqremi. – Pastaj janë edhe zullumqarë. Çajnë rrjetën. Shih si e kanë bërë.
…Ajo ditë ishte e pa bereqet. Unë i vështroja të tre peshkatarët dhe kërkoja të fiksoja në aparatin fotografik buzëqeshje, fytyra të çelura. E kapa vetëm pas një ore, diku në një vend tjetër që siç më sqaron Eqremi pritet të ketë një rrymë peshqish, atje ku motobarka nisi të hedhë rrjetën, ta shtrijë në gjatësinë e saj prej tre kilometrash dhe ta zhysë në treqind metra thellësi, metra të cilat dilnin në ekranin e vogël në kabinë. Të tre ishin në punë. Eqremi hapte rrjetën në të dy krahët, nga ana me sfera plumbi dhe nga ana me tapa notuese të cilat ia përcillte Jorgos që pasi fuste në mes sardelet e lidhura për karrem e lëshonte në det. Ilia herë pas here, duke parë ekranin njoftonte thellësinë.
Këtu e pashë Jorgon të buzëqeshte, madje edhe të fishkëllente një melodi që humbte në zhurmën e motorit dhe të dallgëve. Ndoshta ëndërronte një të nesërme të mbarë peshkimi…
Jorgos Bardhakos është pronar i anijes së vogël të peshkimit. Ka lindur në Saranti, ka mbaruar liceun dhe është rritur e burrëruar midis dallgëve. Peshkimi ka qenë jeta e tij. Që i vogël e deri sot që i ka kaluar të dyzetat me peshkun është marrë. Verë e dimër, në ditë të qeta vere e mbi tallaze të forta dimri. Është ende beqar. Nuk e ka gjetur akoma “Gorgonën” e jetës së tij.
Ilia Pecos është nipi i Jorgos. Që i vogël nuk i është ndarë peshkimit. Picirikos me grep e tash që është rritur, nuk lë hapësirë pushimesh shkollore, në verë e në dimër, pa iu ngjit nga pas dajës së tij. Ka edhe një vit dhe mbaron liceun. Ka dëshirë të vazhdojë shkollën ashtu siç ka dëshirë të peshkojë. Midis këtyre dy vektorëve të jetës i duhet të zgjedhë njërin.
* * *
Të nesërmen, ndërsa isha shtrirë mbi rërën-zhavorr të plazhit të Sarantit në horizont u duk anija e bardhë e “imja”. Ishte ora nëntë e gjysmë e mëngjesit, orë kur asnjë nga anijet nuk futej në mol. U shqetësova. I rashë celularit të Eqremit por ai nuk e ngrinte. Prita pak se mos silueta e tij shkëputej nga motobarka dhe merrte harkun për të ardhur në kafen e mëngjesit.
Prita goxha dhe kur shqetësimi arriti në rezonancë u ngrita dhe u nisa drejt molit…
Eqremi sa më pa ma bëri me dorë që të ve këmbën në shkallëz dhe të hidhem në anije…
…Para meje një skenë e rrallë. Rrjeta, e mbushur cep më cep me peshq, grumbull njëra palë mbi tjetrën, njerëzit që e kishin rrethuar dhe fusnin duart nëpër hojet e saj për të nxjerrë peshqit, e tërë skena më kujtoi grumbujt e kallinjve të misrit në arë dhe njerëzit rreth e qark tyre duke zhveshur lëvoret…
Nuk ishin tre, ishin gjashtë e më pas do të bëheshin nëntë. Solidariteti i peshkatarëve kur fqinji ndodhet përballë një skene të tillë ishte në shkallën e vet më të lartë. I dhjeti, pasi sajova një stol, isha unë. Misra kisha zhveshur në jetën time me qindra herë, në arën time në fshat kur isha i vogël dhe në punën prodhuese apo aksionet e vjeshtës. Peshq mësova të “zhveshi” në rrugën afër të shtatëdhjetave. Bukur ishe, megjithëse duart mu gjakosën kur mundohesha të nxjerr kokat e peshqve rrasur në hojet e rrjetës në tentativën e dëshpëruar për të mos iu dhënë vdekjes.
E bukur kjo puna e peshkatarit siç e përjetova unë një ditë të fillim gushtit, një ditë ku deti ishte vaj e era ishte vetëm një fllad i lehtë mëngjesor. E vështirë është kur dallgët kapin direkun e kur rrjetat tërhiqen mes shkulmesh të forta e stërkalash të akullta.
Njërën e jetova. Tjetrën ma thanë. Nuk e di në se ndonjëherë do ta përjetoj. Nuk e di…
Abdurahim Ashiku
Saranti, gusht 2008
