1. ) “Me djalë ishalla”
Nëse nuk do të kisha dëshiruar menjëherë fëmijë, jam gati e sigurtë që nuk do të ishim martuar akoma. Mund të isha ende në punën që e doja fort, mund të dilnim fundjavave duke u argëtuar me mendjen askund, mund të pija alkool, mund të ishim duke bërë plane për udhëtime në kryeqytetet që na kanë mbetur, mund të ishim të fejuar ende, duke thurur ëndrra e plane, por kurrë aq në qiell sa sot.
Në mjaltin e pasdasmës që Roma ime m’a shtoi ndjeshëm, e vetmja gjë për të cilën nuk mërzitesha kurrë së foluri, ishte një fëmijë që aq shumë e donim të dy. Gjërat patën ndodhur shpejt, por nuk i jam trembur më së ardhmes, që ditën kur shtrënguam duart fort e me to mbështollëm edhe shpirtrat për t’i bërë një.
-Unë e dua vajzë, ja si ajo- i thashë kur po afroheheshim tek “Piazza Spagna” dhe i lëshova dorën, që herë m’a shtrëngon me të tijën e herë m’a puth lehtë, kur bëjmë ecje. Bëj me gisht nga turma e njerëzve për t’i treguar të voglën e preferuar, me kaçurrela e kordele të bardhë, por pas pak çastesh as vetë nuk e dalloj dot më. Në sheshet e Romës të humbet njeriu yt, ose do i humbasësh ti atij nëse shkëputeni për shumë. Në pranverë Roma gumëzhin. Të gjitha stinët janë të saj, por sidomos në pranverë, ëndërrimtarët si unë, e duan pak më shumë, kur dielli të ngroh kurse një erë e lehtë t’i rreh faqet butësisht e flokët t’i fton në vallëzim.
Jam shndërruar në flokëartë dhe për herë të parë më pëlqen vetja. Era loz me flokët e mi, unë kërcej me fërshëllimën e saj. Një zë që më tregon gjithçka për Romën, është melodia ime e preferuar.
Nuk është hera e parë që e vizitoj, por çdo gjë që shoh me sytë e tij më duket e re, më e bukur se asnjëherë dhe gjithçka ka marrë kuptim tjetër.
“Pra, veza duke mësuar pulën, kështu?!” i them ndonjëherë kur më tregon për arkitekturën, skulpturën e gjithçka tjetër. Unë jam rritur nëpër shkolla e libra me bukuritë shumë vjeçare të Italisë, por duhet të pranoj se ai di më shumë se unë në të gjitha fushat dhe se kur i prek nga afër, gjithçka është ndryshe, natyrisht më e bukur.
Sa vjen e njihemi më shumë. Nuk mjafton as një jetë për t’u njohur, por pa frikë them se prej një jete ai m’a mban fort dorën e më thotë “jam me ty, po pritmë të të marr në orën e duhur”.
Në heshtje falenderoj mbinatyrën për të dhe, duke pushuar pak në shkallët që duket se nuk mbarojnë, shikoj me sytë si buf fotot aspak cilësore të një ore më parë rrëzë këmbëve të “Colosseo”-s.
Më përsërit gjithnjë se bën maksimumin e vet kur ia kërkoj, por s’do shumë mend të vërehet që as i pëlqejnë fotot, thjesht i jep gishtit disa herë mbi tastin e shkrepjes dhe
“Merre” – më thotë, “yll foto”.
Kjo gjë nuk më pëlqen aspak, por as mëri nuk mund t’i mbaj. Të qënit aty me mua e për mua, duke ndarë kohë, bisedë, gëzime, suksese e dështime, është kujtimi më i bukur që mendja e zemra ime mund të fotografojnë.
****
Në spital, vetëm disa ditësh, kisha lënë tim nip në shtëpizën e tij të vogël prej xhami që ata e quajnë “inkubator” dhe kur mësova që brenda meje tashmë po rrihnin dy zemra, nuk gëzova dot siç di unë, megjithëse thellë, nuk besoja të kishte në botë njeri më të lumtur.
Ai nuk e beson derisa nis të duket barku dhe më duket se u ndodh të gjithëve, por nuk i jap edhe aq rëndësi. Ata edhe vetë e dinë se janë mjaft larg qenies femërore dhe përjetimeve të saj.
Më flihet shumë, për në punë mezi zgjohem, orën e parë mezi i përballoj nxënësit se vijnë gjithë energji, pasditja më shkon Universitet dhe kur kthehem në darkë në shtëpinë që e kemi bërë hotel, nuk kam fuqi as t’i flas njeriu. Fundjavën mezi e pres. Fle më shumë se njëzet orë në ditë dhe zgjohem vetëm për të ngrënë turshi e tortë. Më duket vetja e bukur, shihem shpesh në pasqyrë, më pëlqen të lyhem, harroj shumë qejfmbetje e njerëz negativë, nuk i mbaj më mëri askujt, blej vetëm fustane me lule e ngjyra të ndezura, në muzg kam dëshirë të shkoj në plazh e t’a përshëndes atje diellin tek puthet me detin e na uron natën e mirë, kam dëshirë të shkruaj, kam dëshirë të bëj shumë gjëra, po sidomos të fle, pafund. E çuditshme kjo shtatzania!
Ai e ndan jetën mes Shqipërisë e ajkës së gadishullit Iberik dhe, sa herë që udhëton pa mua, trishtohem, por kam fituar forcën e durimit dhe përsëris vetes se së shpejti do t’i bashkohem për të mos iu ndarë më kurrë.
Për të mësuar gjininë m’u desh të shkoj pa të dhe kur e telefonova për t’i thenë që do bëhemi prindër të një princeshe, u hodh nga gëzimi e në darkë qerasi miqtë. Ai më kishte thënë gjithmonë se nuk kishte preferencë të veçantë, por të jem e sinqertë nuk e kisha besuar asnjëherë plotësisht. Nuk është aq e lehtë t’i shpëtosh genit apo një mentaliteti të tërë si ai yni, në të cilin të jesh mashkull je më i miri, më i preferueshmi, më i dituri, më i afti, më punëtori, që do martohesh me një grua që do të të bindet për gjithçka, përfshirë dhe herët kur nuk ke të drejtë, do t’a urdhërosh atë dhe ajo duhet të të bindet. Nëse nuk e bën, do t’a dhunosh, mund edhe t’a vrasësh dhe në varrim të saj, e quajnë të pamoralshme duke mos e lënë as të prehet sepse “një mashkull nuk nuk të vret kot”.
Më shihnin në rrugë e më uronin “ishalla me djalë”. Edhe të panjohur, jo vetëm ndonjë “mik që të do të mirën”.
Në urban më bëjnë vend gjithmonë për t’u ulur, dhe i falenderoj me një buzëqeshje ose një të tundur koke, por kjo zgjat derisa të më pyesin se çfarë pres dhe pa iu mbërritur përgjigjia ime, më “urojnë” “me noi çun ishalla”.
Sa të çuditshëm jemi ne shqiptarët!
Më kanë mbetur edhe pak javë në Shqipëri. Duke pritur për vizitën e fundit para se të largohem përfundimisht, nga e para tek e fundit, të gjitha më urojnë “me djalë ishalla”.
– Nusja ime e ka djalë,- më thotë njëra sa po më mbylleshin sytë për gjumë, mbështetur në stolin e hollit aq të ngushtë të klinikës. – Hajt ishalla e ke dhe ti! Forma e barkut ashtu të duket, e vogël, nuk ke marrë shumë kile, marshallah! Djalë, djalë e ke dhe ti. E di unë, duket.
Është hera e parë që e shoh atë grua në jetën time. Dua t’i them që pres vajzë dhe jam shumë e lumtur nëse është e shëndetshme gjithmonë, por preferoj t’i jap një qeshje të këndshme nuses së saj që është vënë dukshëm në siklet nga oratoria e së vjehrrës dhe, mbyll prapë sytë. Më flihet tej mase.
Kam nevojë për ajër. Aty vijnë nga tre shoqërues përveç asaj që do kryejë vizitën. Nuk e kuptoj, por as nuk lodhem të gjej pse-në. Për herë të parë, dua të largohem sa më shpejt nga ky vend e të shijoj këta muaj të mrekullueshëm larg njerëzve që më thonë “ishalla me djalë” dhe më flihet aq shumë sa nuk u flas dot gjatë sa për t’i bindur se në këtë jetë, nëse jemi të shëndetshëm e presim të bekohemi me fëmijë, bëjmë mëkatin më të madh duke kërkuar “ishalla me djalë” apo “ishalla me vajzë”.
2.
– Shtatë milionë diej e një lule –
Nuk e kisha imagjinuar ndonjëherë zemrën e pranverës pa lule e pa zogj. Sa më merr malli të m’a prishin gjumin e drekës cicërimat e këtyre të fundit! Ndonjë tek-tuk e lëshon tingullin e vet, por asgjë nuk është si pranverat e tjera. Ata nuk m’a prishin më gjumin, sepse unë nuk po fle më…sepse unë nuk di më sa është ora. Jetët tona po ndryshojnë dhe kjo po më tremb jo pak. Po bëhet sa vjen e më e vështirë të zgjohesh duke ditur se do shkosh në punë tek vendi “askund”, do takohesh a përshëndetesh me “askëndin”, do shëtisësh fëmijën tek parku pa emër e, do kthehesh po këtu, sigurisht pa shkuar në punë, askund, pa takuar askënd dhe pa shëtitur tek parku që e ka një emër, por askush nuk e thërret as përshëndet më prej javësh. Një kërcënues i vogël sa nuk shihet, një planprishës, po na vë pikëpyetje në çdo ekuilibër që kishim vënë mezi.
Por, sa të ketë fëmijë, do të ketë dhe jetë.
Prej ditësh, dimë që duke filluar nga sot, fëmijët deri nën katërmbëdhjetë, do t’i kthehen jetës së tyre jashtë mureve, nga një orë në ditë.
Unë për këtë gëzohem si ata të afro dymbëdhjetës, të cilëve për një gjë të vogël u duket sikur e kapën qiellin me dorë. Sot qielli është imi. Do e kap vetë. Të fotografuar mirë në mendje e kam prej më shumë se një muaji, fytyrën lutëse të së voglës sime, që, duke më kapur për dore e drejtuar nga dera, më kërkon të dalim. Ndonjëherë edhe grindet e qan. Pastaj qajmë bashkë, si atëherë kur bëri vaksinën e parë.
Por sot do të dalim, të na puthë dielli e t’a përshëndesim me dorë, të na buzëqeshë qielli e t’ia përqafojmë shtëllungat e buta të reve…
Gjithçka nis me tringëllimën e citofonit që na sjell dikë të Bashkisë, maskuar si personazh vizatimor, duke shpërndarë mbrojtëse të posaçme për të vegjël. Një detaj shumë i qëlluar, por nuk kemi kohë të emocionohemi. Të paktën jo tani.
“Duhet t’ju kujtoj që vetëm njëri prind mund të dalë me fëmijën” thotë punonjësi në gjuhën e vet me dialekt valencian, që unë mezi e kuptoj dhe, largohet duke përshëndetur me dorë.
-Unë! – themi ne të dy njëherësh duke mbyllur derën…
Qeshim veç pak nga kjo, derisa ai kthjellohet dhe kupton se sa të nevojshme e kam të dal sot.
-E, mirë. Ti! – flet me kokën varur si për të më ardhur keq mua e për t’i lënë radhë.
Në fakt as që është duke më shkuar nëpër mend; me vajzën do të dal vetë dhe do të kujdesem vetë për të, meqë është gjëja që di të bëj më mirë në këtë jetë.
***
Siç rrallë, nuk e përdor ashensorin, dua t’i bëj të gjitha shkallët me të mes krahësh. Është rritur shumë. Mezi e mbaj, se më përdridhet si ngjalë, por me të zbritur në katin zero, ajo nuk mbahet më. Do të zbresë dhe m’a kërkon me ngulm. E lëshoj nga duart dhe, oh, çfarë vrapi! Me ato këmbë të vogla që ua ndërron hapat sa vjen e më shpesh, më ngjan me një zog të vogël që i shpëton kafazit dhe gati sa ka harruar të fluturojë. Ecën me kokën sa andej-këndej duke shikuar gjithçka rreth e qark, si ndonjë i rritur që përpiqet të mos shpenzojë kot asnjë çast nga koha që po i mbaron.
Në rrugë ka shumë pak makina, për të mos thënë se nuk sheh asnjë lëvizje katër rrotëshe. Sytë ushqehen me shumë fëmijë dhe nëna që s’bëhen më as dy bashkë. Secila u rri pranë të vegjëlve të saj, askush nuk ka më shumë se një orë kohë.
Ajo nuk ka të ndalur. Unë e ndjek me sy e këmbë, por kam dëshirë t’i duket se është e lirë dhe se sot nuk do t’a ndaloj për asgjë. Në dorë mban lodrat e saj të preferuara; një kitarë dhe një penë pa bojë. “Lapth” e quan ajo duke u munduar të shqiptojë “stilolaps” dhe nuk e heq nga dora as kur fle. Është një rastësi, por do doja të mos ishte e tillë.
Në fakt dua të mos e lëshojë nga dora as kur të rritet e të lexojë këto që shkruaj unë.
Unë nuk kam parë asnjëherë kaq fëmijë të lumtur sa sot.
Numëron rreth shtatë milionë fëmijë Spanja, të grupmoshës deri në katërmbëdhjetë, por sytë e mendjes sime i mbledhin të gjithë bashkë këtu ku jam tani, shumë pak larg zemrës së qytetit të tretë më të madh në vend. Nuk kam pikën e dyshimit që për ta mund të jetë e diela e parë që e kanë braktisur gjumin e mëngjesit kaq herët.
Ky park i gjelbërt, rrethuar me palma e stolisur me lule, mbuluar me kupolën e qiellit, përmes së cilës depërton veç dielli, është bërë shtrat i lumturisë së këtyre fëmijëve. Ka shumë zëra, edhe të lartë, por për herë të parë i dua zhurmat e mëdha. Me një çast të mbyllure sysh, shtatë milionë diej të vegjël i kam mbledhur rreth vetes. Ata luajnë, por unë dua të dremis veç pak mes lëndinës me ta, të mbulohem me qiellin, duke nuhatur aromën e lules sime, që e kam mbjellë me aq dashuri në Prillin e dy pranverave të kaluara…Në gushën e saj sikur janë mbledhur të gjitha aromat me shije lumturie.
Shtatë milionë diej kam pranë, e një lule.
26 Prill 2020
3. )
– Shi në Valencia –
Mbrëmë u ula vonë, në të aguar madje, aty nga ora gjashtë për të qenë më e saktë. Natën vonë, më shumë se sa të fle, më pëlqen të lexoj ose shkruaj. Qetësia e natës më ngop me frymëzim dhe pikërisht heshtja e saj, m’i ngacmon e përkëdhel mendimet, dëshirat, ëndrrat.
Ajo fle si engjëll në të majtën time, më ka mbështetur kokën në ijë dhe qerpikët e saj të gjatë e jo aq të dendur, janë gjëja më e bukur që mund të shohin sytë e mi kur të sajët flenë paqësisht. Herë pas here ndjej ndonjë dhimbje të thellë në çdo kyç të trupit e sidomos në të këmbëve, por nuk u jap më aq rëndësi.
“Bëj mirë të fle” them me vete, “për pak orë për këta vjen mëngjesi e të dy zgjohen herët si gjel fshati”. E me të mbyllur librin e fundit që më ka mbetur nga Shqipëria, i puth të dy me radhë, u uroj pa zë gjumin e ëmbël dhe i ngjeshem jastekut tim. Nuk më merr gjumi menjëherë, sa inat më vjen! Sillu këndej e sillu andej, shtriq këmbët që më therin aq fort e më në fund qepallat nisin të më rëndojnë…
-Maaaaaaaa! – bërtet gjeli i vogël dhe duke më ledhatuar ballin e flokët me duart e saj gjithë tul, ia del të më zgjojë. Për të thënë të vërtetën më kënaq shpirtin, por përveçse më duket sikur nuk kam fjetur as shtatë minuta, për çudi kam dhimbje më shumë se sa kur u ula.
-Ore, është përkeqësuar moti?- i drejtohem atij që vjen me duart plot me mëngjesin. Ai e përgatit vërtet mëngjesin gjithmonë për ne dhe shpesh e sjell në shtrat për të tre.
-Të dhembin gjunjët? – më përgjigjet me pyetje siç unë nuk e preferoj fare. -Po bie shi, ja shikoje. Largon perden e errët dhe hap dritaren.
Bie një shi i bukur. Unë e dua shumë shiun. Mendoj se lidhja ime me të është si ato dashuritë e mëdha të mëdha por që ndodh edhe të të lëndojnë. Shiu mua më sjell dhimbje, por prapë e dua. Shiu mua më ka lagur me qindra herë, por unë prapë e kam dashur gjithmonë.
Unë kam hyrë shumë herë në auditor me këmbë të lagura qull dhe rrobat më janë tharë veshur, por nuk e kam fajësuar asnjëherë shiun për këtë. Unë e dua shiun.
Në Valencia bie shumë rrallë shi. Ka klimë të butë dhe plazhe fantastike.
Këto dy vite, im shoq thotë se ka rënë po aq sa dymbëdhjetë vitet e fundit.
Pra edhe shiu më do mua. A nuk thashë se lidhja jonë është si dashuritë e mëdha? Shiu im më lëndon, por më do dhe më ndjek.
15 Prill 2020, Valencia
