Alida Lula
Kapriçot e motit apo ‘Plakat e marsit’ po trazojnë kohën?
I gjithë territori i Shqipërisë e Kosovës është përfshirë nga mot i ftohtë ku nuk kanë munguar as reshjet e borës në shumë zona. Por a janë thjesht kapriço moti apo janë plakat që po ‘tërbojnë’ kohën?
‘Plakat’ përdoren edhe në ditët e sotme. Jo rrallë herë dëgjojmë të thuhet kur bën ftohtë se: ‘Epo janë plakat. ‘
Gojëdhënat thonë se plaka kishte shkuar në mal për të kullotur bagëtitë. Duke parë motin e ngrohtë që bënte atë ditë tha se do t’i kulloste bagëtitë e qetë se erdhi pranvera dhe e shau dimrin.
E në këtë moment Marsi tha: ‘Shkurt o vēlli im, do më japësh tre ditë hua? ‘
Pas kësaj u bë aq ftohtë saqë plaka ngriu bashkë me bagëtitë në mal e u bë shkëmb.
Thuhet se Tomorri është mali ku u ngri plaka e sipas gojëdhënave aty gjendet një gur i madh në formën e një plake. Aty në këtë vend dhe sot del ujë që thuhet se janë lotët e plakës.
‘Plakat e marsit’ kjo metaforë për të ndarë stinën e dimrit me pranverën mes 14 marsit deri në 14 Prill, sipas legjendës shënon 1 Marsin, stinën e çeljes së luleve.
Gojëdhëna jo vetëm që njihet në gjithë vendet ballkanike pavarësisht mungesës së vërtetësisë, përdoret jo pak herë dhe nga metereologët. Sipas kalendarit ‘alla turka’ miti i ‘Plakave’ sjell mot të ftohtë e me reshje bore.
Rrëfimet nga njëri brez në tjetrin janë përcjellë mbi ndryshimet e motit duke ardhur në versione të ndryshme:
– Erdhi marsi e u ngroh koha. Një plakë merr bagëtinë për ta kullotur në mal. E kënaqur nga koha e ngrohtë, plaka thotë: “Dimër, ma more të keqen, ta hodha dhe këtë vit.”
Dimri e dëgjoi dhe dërgon borë e tufan, dhe e ngrin plakën në mal.
– Plakat e marsit janë shtatë. Shtatë plaka morën leshin e bagëtisë dhe dolën në një lëndinë për ta tjerrë. Duke biseduar me njëra-tjetrën, njëra nga plakat i ngriti këngë muajit Mars duke i thënë se tani dimrit ia hodhi dhe Marsi i merrte të keqen. Këngën e kënduan të gjitha plakat me radhë. Marsi i dëgjoi dhe i ngriu të shtata.
Thonë se plakat janë ngurtësuar, dhe çdo vit në muajin mars bie shumë shi shtatë ditë me radhë, dhe në male bie borë.
– Nga veriu thonë se mullizeza një lloj shpendi çeli zogjtë që në mars. E lumtur nga koha e ngrohtë edhe ajo filloi ta shante marsin:
Mullizeza zogjtë i çeli,
na marsh të keqen Mars kaçeli…
Marsi ngriu me gjithë zogj në fole.
Numri i mullizezës më zogjtë e saj është shtatë, që korrespondon me numrin e plakave.
– Kur plakat i thanë marsit, “na marrsh të keqen”, marsi u zemërua aq shumë sa tha “shkurt (apo prill?) o im vëlla, më jep dy ditë hua, t’i thaj plakat me gjithë ç’kanë…
