…dua , vetëm të na shkrepë buzëqeshja…
ky është kontributi im miqësorë PER JU
VETEM GRUAJA IME KERCEN DHE NE MAKINE
Asnjë nuk bën gjithë kohës të njëjtën gjë;të lexojë, të stërvitet, të shkruajë.Kështu dhe unë.Ndonjëherë lë dhe përgjysmë një bëmë e dal të zbulojë bukuritë e jetës.Të jetës rreth meje .
Po , sapo dal nga porta seç më pushton një nervozizëm me ashpërsinë e tij dhe me arrogancën sidomos.Kështu ja kam vënë emrin aparencës në garë, si asaj të pemëve , njerëzit me ritëm të ndryshëm kohe , rrugët herë të llustruara sidomos në qytetin tim ato rregullohen për së mbari kur një herë në disa vjet kemi fatin të kalojë këtu e të ndalojë një etapë e XHIRO D’ITALIA , gara e mrekullueshme e çiklizmit. Po kështu edhe zërat sidomos , që më japin mjaft ngacmim . Koha e pushtuar nga retë ,shirat , për të mos thënë ato nga erërat e forta. E dua shum të dielën , sepse pas saj vjen dita më antipatike e javës : E hëna ! Dhe e dua veçanërisht sepse pas kthimit gjithë ç’bëjë nuk dua ta humb , po e shkruaj.
Hyp në makinë. ! Sistemojmë rripat e sigurimit , shpesh qenin pas të sistemuar pas rrjetës mbrojtëse të detyruar nga ligji, po lidhjen e syve nuk e ndërpresim e shpeshë unë ja shkel e ajo më përgjigjet me ngritjen e veshit.Eshtë i jashtëzakonshëm dialogu pa fjalë me kafshët.
Nisemi ! Tashmë shumë rrallë udhëtohet në heshtje. Vëm çelsin U S B me muzikën e regjistruar kohë më parë të cilën e pasurojmë shpesh sipas kërkesave të mia kryesisht.
I padiskutueshëm fillimi me instrumentistin e jashtëzakonshëm DAVID GARRETT e me pjesën TITANIUM PAVANE.
Unë akoma jam në nisje e në sistemime ,në merakun për qenin, e me vetullat e ngrysura. Im shoq më pyet : Ku do që të shkojmë?
Unë : Nuk e di !
Ai hesht dhe në çast shtyp butonin nga vinte muzika të cilës i ndërpritet ritmi e nisin tingujt e parë të qelibartë të një gërnete.Me shpejtësi kthej kokën majtas nga ai dhe e shoqërojë me buzëqeshje alla MONA -LIZË ,e me një prekje admirimi në llërën e djathtë.
Fillojnë si me magji të përhapen tingujt aq sa më duket sikur ngroh atmosferën ai zë i ku dalin fjalët:
C’JANË ATO SORKADHE
NE MAJEN E SHKEMBIT….
….Nisemi drejt Angrognës , i thash tim shoqi ,e dukem sikur sapo jam zgjuar nga gjum i rëndë.
Angrogna një vënd i vogël , i mrekullueshëm me lartësi që ec e ec gjithnjë në rritje aq sa vjet ecëm për disa orë e arritëm në lartësinë 1800 mt mbi nivelin e detit. Një pamje madhështore ku dukej Torino si në pëllëmbë të dorës.
Angrognja një vënd i vogël sa një fshat nga më të vegjëlit tanët në Shqipëri .Ka një kulturë, histori, kostume të jashtëzakonshëm , hijeshi alpine sidomos . Njerëz të mbyllur në madhështinë malësore që krenohen në të pa fjalë .Njerëz punëtorë që kanë bërë luftërat nga më të egrat kurrë bërë në krahinat e tjera të Italisë. Një fshat picirruk , them shpesh unë , që ka Muzeun e vet , po, po Muzeun e tyre.E nga ai fshat kam njohur një mikun tim poet, i jashtëzakonshënm në atë që ka bërë.Ka përkthyer Odisea, në dialektin e tyre që quhet Patua një përzierje mes dialektit Piemontez e Frëngjishtes. Një gjuhë tejet e vështirë.E pyeta jo vetëm unë ; si munde? Dashuria për Homerin, Klasikët, Gjuhën e Greqisë së lashtë….
E kështu u ndez atmosfera . Që në vargun e parë shkërmoq gishtat e i shoqërojë me përdredhje të belit .Zgjerojë rripin e sigurisë e them : Hopa Kida.Hapësira pak metroshe e gjithë makinës u bë ding nga tingujt e gërnetës e të Majës e nga herë pas here dhe nga përplasja e këmbëve të mia në makinë.Me pëllëmbë shoqërojë çuditë e kësaj magjie të folklorit tonë, e nga jashtë të tjerët shoferë më përshëndesin se kujtojnë se dhe pa i njohur atyre po u bëjë me dorë.
UNE NUK KAM PARE NJERI TE KERCEJE NE MAKINE SI BEN GRUAJA IME,
thot im’shoq e shtonë- : Për nder o Liljana ti do kesh grupin e gjakun me ca shokë andej matanë bregut lumit , me gjak Rom e për këtë po ndihem pothuajse i sigurt, sepse si mundesh , si mundesh duke qënë si me hundë e buzë varuar sapo fillon gërneta ti…sikur të ç’pon njeri me gjilpërë e , hopa-hopa ….
ç’hopa- hopa mo , JANE VASHAT E SULIT…
– Kush ? Pyet ai
– JANE VASHAT E SULIT
DRITE I JAPIN VENDIT …DRITE I JAPIN VENDIT
JO MOJ JO NUK JANE
NUK JANE SORKADHE
JANE VASHA SULJOTE
NE DASMEN E MADHE ….NE DASMEN E MADHE…
U HODHEN NGA SHKEMBI
NJE NGA NJE ME RRADHE
VESHUR E STOLISUR
ME FUSTAN TE BARDHE…ME FUSTEN TE BARDHE…
C’JANE ATO SHQIPONJA
QE PO FLUTUROJNE
HAJDE SHOQJA -SHOQES
DUKET SE I THONE …DUKET SE I THONE…
NUK JANE SHQIPONJA
DYMBEDHJETE SULJOTE
QE DO TE KUJTOHEN
SOT E NJEMIJE MOTE ..SOT E NJEMIJE MOTE…
Ndërkohë arrijmë.Tjetër mal , tjetër histori ku gjelbërimi duket në “harbimin” komplet të tij.Zhip i blertë! Një mbi një si valë të gjelbërta nën kaltërsi që ngjanë si stofë astragani dhe si pëlhurë e qëndisur ro-ko-ko që ne vajzat Shqiptare njëherë e një kohë , i përkushtonim për pajë . E përfyfyrimi më shkon në dymbëdhjetë vashat Suljote veshur me fustan të bardhë që zënë dorë për dore hajde shoqja -shoqes seç i thanë për të shkuar…
– Ku? – Në “dasmën e madhe” Shqiptare.
Në dasmën e flijimit.
Ja historia !
Ja shkrimi i arrirë në ne, që shërbeu për të dashur më shumë historinë e vëndit tonë dhe veten.
E sigurisht dhe të tjerët …
LETERSIA NE SHERBIM TE JETES.
“””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””
FLETERRRUFETE NE QAFORE TE KINOSTUDIOS.
Dhjetëra vite kisha pa shkuar në rrugët e heshtura dikur që i përkisnin frikës së periferisë së Tiranës ;Kinostudios.
E të mendosh ishin sapo mbaronte përqëndrimi i banesave me shumë njerëz e fëmijë nga ata si unë.Ishte stacioni i fundit i linjës së autobuzit, Kinistudio-Kombinat.
Fare pranë ishte një klub që sot i thonë jo në shqip Bar.Ishte pushimi i grykës që kërkonte të lagej i shoferëve e fatorinove pas përshkrimit të vajtje-ardhjes se linjës, e me sa njerëz që kish, kush i ka jetuar di për çka flasë.Te ai klub , se harrojë shërbehej birrë me fuçi të mëdha prej druri.Nuk pihej ulur po në këmbë.Tavolinat të larta me këmbë si cingla , po nuk lëviznin.Mbanin peshën e koenfidencave të halllexhinjve si të kalimtarëve po sidomos të frekuentuesve korrekt.Ndaj siguronin mirë shijen e të mezipriturve të të eturve .Ne fëmijët e lagjes shkonim për të blerë ndonjë pastë pesëlekëshe .Herë nënat na dërgonin të blinim bozë.Lumturia jonë arriti majat kur klubi u pasurua me një makineri që pregatiste akulloren aty për aty. Atëhere s’bëhej fjalë për gëzim të shijimit artizan.Ishte për gjithshka kështu.Madje ishte dhe më e veçantë në krahasim (thoshin kush klube të tjerë kish parë) se akullorja shkonte si spirale deri në skajin e fundit të kaushit.Dopjo lumturi.Po ç’them , me shumë se pasditen e kishte rradhën gega.Në verë me akullore ndarë në termuse, në dimër me gjela të karamelizuara e mollët po gjithashtu.Imazhi i asaj lumturie me rri i ngrirë akoma para syve .Ku është gega, akoma rron, po të ket përqafuar parajsën zoti e bekoftë.Zoti e bekoftë që pritjet tona i përmbushte me gaz. Zoti e bekoftë që kurrë nuk na zhgënjeu. Sikur të kishte gegë sot… Po kjo është tjetër ambicje e parealizuar.E kështu ai klubi bëri që ne fëmjët të ishim hetuesit e parë të bëmave pijenaceshës , ne kishim mësuarritmet e tyre , i shihnim sa orë më pas gjysmë trupin kolovitur , gjysmë sytë vërdallë i kishin kur futeshin në shtëpi. Ne ishim vigjilentët e britmës që do të vinte.Harrova të përmënd, si mundem, se si aty në këmbë të stacionit ish këndi i fletë-rrufeve.Gjithnjë me lexues që komentonin me mllef. S’mundeshim të kuptonim ç’ish , po dinim ama, që ish kërcënimi më turpërues .Për nënat, detajet e edukatës së mirë nuk ishin të zgjatura.Pyetjet nuk ishin si sot, lumë.U mjaftonte të thoshin – bëhu vajzë e mirë se e sheh , përfundojmë te fletërrufeja , sot te stacioni , një dit më në shesh të hapur .Kjo rreptësi që sot është e dekretuar si agresivitet ish normaliteti ynë.
Sa vite pa shkuar në ato rrugë. Sa vite pa parë shtëpinë ku linda.
Sa dhimbje për kohën e shpenzuar për pak kot në mosgjetjen e shtëpisë së strukur nga pamëshira e abuzimit urban. Pemët s’ishin. Pemët të ngjyera prej doçkave tona me gëlqere një metër gjatë trungut deri te rrënjët .Mbajtën e pan ato pemë rritjen e njëllojtë.Kushedi sa i kan dhëmbur damarët në prerje.Kushedi kan qarë. Kan thirrur ndihmë. E si të gjitha gjethet që shkelen domozdo dhe ato i jan dorëzuar “ mizorisë” për t’më sjell dhe mua, sot lot.
Aq pranë ish kinostudioja ,studiot që prodhonin filma , sa ish pothuajse e frikshme prekja e territorit të saj. Prap ne të vegjëlit e lagjes gëzonim një të vogël privilegj.Kur djersa na shkëlqente nga vrapi i zënë në lojë,e nën gushë me viza pluhuri të argjiltë, donim ujë. Shtëpia na dukej largë.Mbështetur në murin e saj qe një çezmë bërë prej italianëve në kohën e luftës e ajo kish marrë emrin-goja e luanit se uji ish i rrethuar nga goja e sigurtë e luanit bërë me allçi.Nuk dilnim keq. Në rrëzë qe klubi për punonjësit e Kinistudios.Meni e vetmja që punonte aty na pregatistë shpesh për të ngrënë diçka që nëpër shtëpitë tona me ekonomi modeste s’mund të ishin. E jo vetëm se Meni kish me ne dhe të bijën e saj Xhakondën, miken time të pandarë po sepse ish dhe njeri me zëmër të madhe.Ky ishte për ne i vetmi rebelim.
Se Kinostudioja ishte kufiri i alarmit të frikës. Të mendosh as dyqind metra larg nesh.As pesëdhjetë metra larg fletërrufesë.
Rreth moshës katërmbëdhjetë vjeçe familja ime u zgjerua me një banesë më të madhe ta Porcelani, quhej lagjia.E panjohur pothuajse për pjesën më të madhe të banorëve të Tiranes.Sapo kish filluar ndërtimi i banesave me parafaabrikat ku më parë kishin qënë varrezat e dy feve. Për mua kish marrë fund koha e lojës. Ish mosha të qëndisja pajë, të bëja tantellë.Për fletërrufetë asnjë fjalë.Rreziku s’ish më.Papritur u heshta.Me gryksen e zezë ikja e vija në shkollë. Njëri më ndiqte me sy . Unë s’dija ç’ish ky shikim i qepur mbi ecje, mbi ç’do kryqëzim sysh.Kisha frikën e fletërrufesë…
Ju ankova tim vëllai. Po pse dridhesha e tëra!
Kjo rruga e porçelanit në të ngjitur bashkohej me anën e djathtë të murit të Kinostudios . Kështu unë se abandonova kurrë . Dy brinjët e saj më përkisnin.Kur u bëra hallë , shëtisnim me time kunatë nipin e parë në atë ajër të qelibartë, të heshtur.Fabrikat , si ajo e porçelanit po dhe të tjerat punonin në heshtjen e punës për së mbari.Heshtje dhe pa tym. Kështu lidhja ime me Kinostudion mori tjetër formë po ama kujtimi s’heshti .Sipas stinëve aromat, sipas saj përparimet e nipit. Në këndin e dy brinjëve të Kinostudios ishin dy institucione. I K V dhe insituti i higjeneës. Mbroheshin me ushtarë.Një dit nipit trazovaç nuk i shpëtojë kërkesa për një bistak rrush. Ushtari ja dha, po dorën mua ma zgjati.
Me të dhe sytë.
Me falenderime ato u përshëndetën.
Që nga ajo ditë unë isha hallë akoma më e devotshme.
Po ku e kisha parë atë ushtarë.
U kujtuam o na thanë s’mbajë mënd, ai vet su mburr kurrë.Ish një aktor premtues për kinematografinë e asaj kohe e kish interpretuar një film mjaft të sukseshem qe dhe sot është në piedestalet e kinematografisë.Unë si premtim i një nëne të ardhshme,shëtisja nipin dhe karrocën përherë e shtyja vet.
Frika e fletërrufesë më ish ngjitur deri në palcë.
Ditë më parë andej kalova prapë. Desha të shihja dhe lapidarin ku breza të tërë bënim betimin e pionierit , vinim shallin e kuq krëk. Po s’ish më. As dhe fletë rrufe për sabotatorin e tij. Kendi i katrorit të Kinostudios tonë ish rrumbullakuar , kish formë paqartësish, kish formë babëzish ,kish formë pa formë. Unë shihja formë loti, formë rregulli të varrosur, formë paqytetërie, formë batërdie.
E asnjë fletërrufe nuk pash.
Kisha takim me një mikun tim në brëndesi të saj ku dikur prodhoheshin ëndra. Më duket se miku im nuk e kuptojë pyetjen kur ja bëra:Nga ç’anë t’i dal për të ardhur te ju , nga ana e Porcelanit apo nga ana e gojës së luanit plakë?
