Aleks Buda, themeluesi i historiografisë kombëtare shqiptare!
Akademik Aleks Buda është një ndër figurat themelore të historisë intelektuale shqiptare dhe i konsideruar gjerësisht si themeltari i historiografisë kombëtare. I lindur në Elbasan dhe i formuar në Austri dhe Gjermani në filozofi, histori dhe filologji, Buda solli një qasje të re në trajtimin shkencor të historisë së shqiptarëve, duke e çuar atë drejt një strukture të institucionalizuar dhe metodologjikisht të unifikuar.
Ai ka qenë kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe themelues i Institutit të Historisë, duke udhëhequr hartimin e veprave madhore si “Historia e Shqipërisë” dhe botime të shumta enciklopedike e burimore. Puna e tij e vendosi theksin në vazhdimësinë ilire të shqiptarëve, në përbashkësinë etno-kulturore dhe në përpjekjet shekullore për mbijetesë dhe shtetformim. Figura e Skënderbeut, Mesjeta shqiptare dhe Rilindja Kombëtare ishin ndër temat më të hulumtuara prej tij.
Edhe pse ka vepruar brenda kufijve ideologjikë të sistemit komunist, ai arriti të mbajë një linjë të matur dhe kombëtare në trajtimin e historisë, duke ndikuar fuqishëm në formimin e ndërgjegjes historike të shqiptarëve. Trashëgimia e tij, edhe sot, mbetet e pranishme në strukturën akademike, në narrativën historike dhe në vetë diskursin kombëtar shqiptar.
