Artur Spanjolli

“Si eshte e mundur”, i them vetes. “Kam 49 vjet qe mbaj kete mbiemer dhe akoma nuk e di prejardhjen e vertete?” Ja. Duke u nisur nga nje pyetje e tille mora autobusin e dikurshem, zbrita tek Shkolla ne Qerret dhe e mora ne kembe si dikur, kur isha adoleshent. Ishte hera e fundit qe shkoja. Qe kur isha femije, e beja shpesh me babain, nenen dhe motrat kete rruge. Ishte, sipas llogjikes se babait tim, ti bije per shkurt. Edhe une e mendoja ne te njejten menyre. Pasi iknim nga Kanaparaj, ne kthim pra, ti dilje nga Fabrika e Letres, te beje tere Kavajen ne kembe ne zheg te vapes, per te marre trenin ne fund te qytetit, ishte nje torture e vertete. Ne ishim me duart plot me trasta, sepse kusherinjte tane ishin nga me zemergjeret qe njihja dhe na i mbushnin trastat me fiq, ullinj, domate, qershi deri dhe pula te gjalla na dhuronin. Pra ne i binim shkurt. Benim Liqenin e Agonasit, kalonim rrugen e pluhurt te gushtit nen diellin perzhites, dhe te lare ne djerse, te etur nga vapa, prisnim buze xhades ne Qerret, deri sa te kalonte autobusi i Kavajes, ose ndonje mjet i rastit. Babai gjithmone ngrente doren me shprese se do njihte ndonej shofer zisi. Rruga ishte e qete, e asfaltuar dhe pa trafikun e tanishem. Me dy rrjeshta plepash te cilat vazhdonin per kilometra te tere deri tek Kavaleshenca, ne Plepa. Aty ku pushonin te majmurit e elites. Deliri i gjetheve rromantike te plepave qe binin ne vjeshte shkonte pertej, deri tek Ura e daj Lanit, ne te hyre te Durresit. “Jam nisur pra te shkoj atje. Ne Kanaparje si dikur femije por nuk e kuptoj se ku jam? Gjithçka ka ndryshuar qe nga i largti 1990 kur kam qene per here te fundit. Perreth, jane ngritur aq shume pallate, aq shume rruge te reja, aq shume dyqane dhe pika servisi sa memorja e 30 vjeteve me pare e ka te veshtire te orjentohet. I zbrita autobuzit te Katundi i Ri. Hyra permes ures se vogel mbi te cilin kalonte dikur treni, dhe po ndiqja rrugen drejt Liqenit Agonas. Eshte nje liqen me ujrat plot llum, ngjyre balte, ku ne vere, ne zhyteshim duke u llangosur me keq dhe argetoheshim duke u freskuar ne oret e vapes se gushtit. Tek eci nen diellin pervelues, pluhuri i nxehte i rruges nderpritet nga milingonat gjigande te cilat vrapojne ne pluhur me fara luledielli te shtrenguara neper dhembe. Kaloj liqenin e Agonasit dhe ngre koken. Poshte ullinjve shekullore, aty ku shtepite e fshatit afer shperndahen andej ketej heshtja e blerte nuk e ka me gjallerine e dikurshme. Nje gjel kendon sa t ja haje fyti ne maje te nje gardhi. Nje klloçke me shume zogj te njome ikin drejt liqenit. Me duhet akoma nje ore rruge per te arritur atje, mendoj. “Atje mbi kodrinen e vogel, gjenden tre shtepiat e xhaxhallareve. “Jam 18 vjeç? Po! Duhet te jeme 18 vjeç, apo ndoshta 19. Nuk e mbaj mend mire se ç moshe kam. Tashme mosha e ka humbur kuptimin e saj. E di qe ky eshte nje udhetim harrese. Nje udhetim per te gjetur paqen, pas nje dashurie te rremujshme ne qytet, ku duke e menduar ate gjithkund, kisha deshire ta harroja pak, duke ikur, ikur larg. Eshte e rendesishme per mua ta dije mire se nga vjen ky mbiemer? C’origjine ka? Kjo pyetje kembengulese me torturon prej shume vitesh, tashme. Veçse tani jam ndergjegjsuar teresisht, per ti shkuar deri ne fund muhabetit. Nga vjen ky mbiemer? Njeriu duhet ta dije prejardhjen e tije! Duhet ta kerkoj ate neper rrudhat e historise. Duhet te gerrmoj ne rrenojat e se shkuares. Ndoshta nje ze stergjyshi. Ndoshta nje kujtese plaku, dikush, ndokund, duhet te dije diçka! Diçka me shume se ç’mban mend kujtesa e gjysherve tane. “Do te pyes me te vjetrit!” thoja me vete. “Ato duhet te dine diçka me teper!” tek eci, kete pasdite gushti, afshi i avullt i diellit, kenga e turtulleshave poshte degeve te ullinjve, zhurma monotone e gjinkallave, heshtja pa kohe e barit pergjate rruges, gjithçka me merr dhe me dergon aq larg, sa kujtesa nuk gjen asgje. Gjithçka eshte zbjerrur, eshte zbardhur si nje teshe e lene ne diell per vite te tera, dhe qe jo vetem ka humbur ngjyrat, por edhe sapo e prek griset e kalbur. Kjo heshtje fshati ku gjithçka flet me gjuhen e natyres, me habit jo pak. Por ajo qe me habit me shume eshte se nuk gjej me kembe njeriu perreth. E kisha degjuar qe keto vise, pak nga pak po braktiseshin. Pas viteve 90, fshataret te cilet e kishin enderr ti largoheshin puneve te lodhshme te fshatit, ndertuan shtepia ne te hyre te Kavajes. Keto shtepiat e vjetra, te braktisura, tashme, te mbetura pa frymen e njeriut, po rrenoheshin pak nga pak. Nga vetmija e pafajshme e kohes. E dija qe ne femijri qe nje shtepi, po nuk u jetua, fillon dhe shembet vetvetiu. Gjeja me è çuditshme gjithashtu eshte se une eci por nuk jam teresisht i ndergjegjshem. Nuk po e njoh me kete vend. Cudi e madhe! Jam rritur ndoshta? Apo ka ndryshuar pejzazhi. Ndoshta kujtesa jone i trasformon kujtimet. Disa zhduken fare, kurse disa te tjera pesojne modifikime te pashmangshme. Kur vinim femije, me xha Hekrin xha Demirin, apo xha Beqirin, benim rrugen e Fabrikes se Letres. Une kete here devijova. I rashe per shkurt, si me kishte mesua babai dikur. Edhe per nostalgji. Kam bere nje akt nostalgjie. E di, koha eshte nje iluzjon. Ne ishim, jemi dhe do te jemi pra. Ne tre kohe te ndryshme, edhe pse jetojme ne kohen prezente. Zbrita tek shkolla, pra, aty ku femije, babai im shkonte ne fshat. Me kujtohet nje here me kish rrefyer se si kish pare nje mori perrish ne nje kanal. Ishin me qindra gjarperinj te shndritshem me ngjyrat e ylberit, te cilet perndrydheshin dhe rreshqisnin mbi trupat e njeri tjetrit. Ndrisnin nen rrezet e diellit sa te verbonin syte. Femijet bashke me babin kishin ikur te tmerruar nga ajo bukuri e frikshme. Ishin kthyer atje, duke terhequr prej dore dhe nje plak. “Eja. Eja!” i thonin. “Jane perri”, ishte pergjigjur plaku, dhe kishte hedhur mbi kanal nje batanije. Gjarperinjte shumengjyresh dhe te shndritshem kishin marre dhene neper fushat e djerra. Une kam ne shpirt nje trishtim fisnik, tek eci ne heshtje. Kam pasur gjithmone nje raport te mire me heshtjen. Heshtja me ka bere gjithmote ti vezhgoj gjerat me kujdes. Nga erdhi keshtu kjo ndjenje trishtimi fisnik brenda meje? E di! Ka formen e nje vajze te mrekullueshme me floke te arta. Po. Po. Ajo me xhinsat blu dhe kemishen e bardhe me lule te medha te verdha, stampuar mbi veshje. Tani eshte larg, ja pse e kam kete trishtim. Nje Zot e din sa kam shkruar, sa kam lexuar per nje emocjon kaq te forte. Per nje ndjenje e cila ka permbysur si nje ortek qetesine gri te qenjes time. Ajo e refuzon kete dashuri te marre. E di, e kuptoj qe mund te jete vetem keshtu nese nje djalosh deshiron me te miren. E cila eshte dhe me e pamundura. Tani po bej nje udhetim harrese. Larg syve larg zemres, thuhet. Por, nje arsye tjeter eshte se dua te di me shume per mbiemrin tim. Eshte nje mbiemer si i menduar me kujdes per tu bere i njohur. Nje mbiemer i veçante dhe i çuditshem. C duan spanjollet ne nje kodrine feudale, me zemren turke prej 500 vjetesh? C duan spanjollet nga keto krahina te largeta nga hapesirat e Mançes? Ato shkonin drejt amerikave. Po kane arritur deri ne Napoli, Sicili, hajt ta themi dhe Korfuz, por kurre ne kete vend te larget, ku behet bakllavaja qe pre 500 vjetesh dhe hahet mishi i pjekur, i ulur kembekryq ne sofer. C’duan Spanjollet kendej? Kaloj pergjate diges se Liqenit. Pak me tej, jane fushat e mbjella me molle dhe rrush te pjekur. Shume toka te begata jane te lena djerre. Medoemos. Eshte gusht dhe frutat e pjekur sa s plasin nga shendeti. Kumbullat nxjerrin nektarin e embel, fiqte behen pale ne dege dhe bostani plas i pjekur nga nxehtesia e diellit. Dikur i mbaja mend keto ara te mbjella me grure, luledielli, pambuk. Me ne fund, tek eci, kuturu, e humb fare fillin dhe nuk kuptoj me tere mend ku jam?! “As perroi i vogel nuk shihet me, as ullinjte tek xhadeja, as shtegu i kroit, as fshataret me shatin ne sup, trasten e bukes, dhe shtemben e ujit. “Po si nuk ka asnje bageti?!” mendoj. Asnje gomar me dy kosha dhe me plakun me qeleshe ne maje te kafshes? Atehere me te vertete paskan ikur te gjithe!” me ne fund, duke ecur kuturu, sikur te isha ne nje vend te panjohur, mundohem te gjej drejtimin e duhur. “Tek Kanaparaj qe njoh une!” mendoj. “Duhet te jete, nje rruge me gura te bardhe, shtruar keq, nje perrua, tre shtepi vellezerish, nje shpat i bardhe mali me rrenojat e nje Kishe. Atje, tek Kisha, dhe perreth, gjendej fisi i spanjolleve! Atje duhet te interesohem!” Prane perroit argjilor, rrinim te vegjel me Betimin, Naimin, Bardhin dhe Yllin duke ndjekur gaforret. Nuk i kishim frike. I kapnim dhe i shkulnim krahet me pincetat. Une mburresha me tregtine e kepuceve qe beja. Ishin kepuce kartoni te vockla qe i fabrikoja vete, me leter varaku, copa me ngjyra dhe opingash xhufka shumengjyreshe. Dhe kenaqesha sepse ndjehesha me i dituri, me i zgjuari. Sheheliu. Shpesh iknim neper ara per te mbledhur fiq, vollza te egra, apo manaferra. Te pjekura ishin aq te mira sa na kenaqnin fare. Vollzat i fusnim neper mullare bari dhe prisnim per ti pjekur. I zbathur, nuk degjoja kurre motrat. “Mos ja mbath ne zheg te vapes neper ara, dhe kaçube se ka gjarperinj!”, por une me Afrin dhe Betimin, na pelqente te arratiseshim te lire neper shtigje. Zbath, me kembet ku na hynin gjembat, te percelluar nga dielli, iknim gjithkund, ne zheg te vapes. Mendoj keto gjera dhe mundohem ta kuptoj ku jam? Kam ne dore nje dosje pikture me letra vizatimi te bardha brenda. Po pregatitem per konkursin e shkolles se Larte, ne Tirane. Po shkoj te harroj, e di. Ndergjegja ime eshte e bindur. Dua te harroj. Gjithkush don te harroje diçka ne jete, edhe pse e di qe malli do te me djege pas tre ditesh. Eshte hera e pare dhe e fundit qe vij ketu vetem. Liqeni, te cilin ne e quanim Rezervuari, shtrihet i paqte, ne nje heshtje pa kohe. Nje mase uji ku mijra peshq gjoli, sillen ne kerkim te ushqimit. Hapesira me sjell nder mend kohen e larget te femijrise, ku kujtimet kane mbetur si sekuenca filmi ne bardh e zi, brenda mendjes sone. Sekuenca pa lidhje, pa llogjike, te ngaterruara. Si fragmentet e nje historie te bere cope cope nga harresa, nga acidi i kohes, nga filma te tjere me te rinj qe kane mbytur ato te vjetrat. Me ne fund marr kthesen tek ulliri i vjeter ne xhade. Kujtoj kalldremin e asaj kohe. Aty shoh nje djale te vogel qe loz me nje breshke ne dore. “Sa mire! Me ne fund! Per te qene i sigurte nese eshte ky vendi apo jo mund te pyes kete femijen!”

“Hej o çuni. Si e ka emrin ky fshati?” Ai nuk flet. Me shikon me dy sy te thelle dhe kurjoz, por nuk flet sikur mos te kishte aftesine e komunikimit. Po. Jam mese i sigurte. Poshte shoh prroin e mbytur nga ferrat. Njoh guret e bardhe te xhades, te ngulur neper udhen e djerre te mbuluar nga pluhuri. Veçse shkurret dhe fierat perreth kane ndryshuar fizionomine e vendit.

“A me kupton? Eshte Kanaparaj ky fshati?!” Ka veshur nje pale pantallona te shkurtera doku, ka nje kemishe te bardhe me kuadrata plot njolla manaferrash dhe pluhuri. Me shikon por sillet sikur mos te kuptonte gjuhen time. Siper bregut shfaqen tre femije te tjere, pak me te medhenj qe e therrasin ne emer “Arti. Ku je? Hajde se po te kerkojme!”. Njeri fishkellen. Atehere femija pergjigjet me duart e ngritura. I ka kembet plot me kore dhe dregza. Ngrehet, braktis aty breshken e cila nga frika eshte strukur brenda levores, dhe ja mbath zbathur. “Hei çuna. A jemi ne Kanaparje ketu?” Ato pohojne me koke dhe te kater ia mbathin ne mes te xhades qe zbardh nga guret plot drite verbuese te gushtit. “E gjeta!” mendova. Iu futa permes barit te thate, rrugices qe te çonte drejt shtepise se xha Hekrit por shtepise as rrenojat nuk i gjendeshin me. Nuk ishte ibriku me uje te nxehur nga dielli, as trina as edhe shtegu ose kapercylli si I thonim ne, kur kalonim nga nje prone tek tjetra. As rrjeshtat e hardhive te rrushit nuk ishin. Ai rrush i zi, kokerrmadh, i embel dhe plot leng. Dheu ishte i bute, mirnjohes, zemergjere. Gjithkund kishte veç bar dhe toka te braktisura, te lena nen meshiren e fatit. As ulliri i vjeter ne te djathte te shtepise se Naimit ku nuk e di pse, gjithmone me pelqente te beja nevrik qenin e zi te lidhur. Me pelqente kur nxirrte dhembet gati per te kafshuar. “Jane keto vende!” mendova. “Te cilat per vite te tere, me kane dale shpesh ne enderr si vendet e zemres.” Gjeta ullirin e xha Demirit, aty ku Tija, dikur, ndizte zjarrin per te pjekur taven me qull, aq e mire, sa te shkonte goja leng. Shtepia ishte akoma. E vetmja mes tre shtepiave te vellezerve. Ishte gjysem e rrenuar, por mbahej akome ne kembe. Cementoja ku ne ecnim zbath ishte plasaritur aq shume sa kishin dale rrenje pemesh kudo. Dikur i vogel, nga te çarat e çementos, kisha frike se mos dilte ndonje gjarper. Mu kujtua koha kur na bene synet femije. Ishim 7 djem, dhe na bene te tere brenda nje nate. Berberi erdhi ne fshshtesi sepse nuk lejohej.Te gjithe ne, bridhnim me fustane pa asgje poshte dhe na doli turpi fare derisa u sheruam dhe na i hoqen fashot. Cfar kujtimesh? Manat prapa shtepise nuk ishin me. Mu ngjir zeri duke uleritur: “O Betim. O Afrim. O Bardhi!” askush nuk dilte nga ajo humbetire heshtje pa asnje fije jete. Nje braktisje e eger, e thelle ndjehej gjithkund. Nje dallge malli me rrenqethi mishin prapa kokes. Tokat poshte, ato afer prroit ishin mbjelle me domate dhe speca, por non kishte boje njeriu. Shkova deri tek prroi poshte dhe mezor e gjeta nga ferrat. Asgje nuk kishte nga ato kohe te largeta te 82shit. Nga maja e kodres, tutje, pashe rezervuarin, ku dielli rrezatonte mbi siperfaqen e qete te ujit dhe me erdhi per te qare nga bukuria. “Si ka mundesi!?” pyesja vetveten. “Ku kane shkuar keto njerez?” Pastaj ndjeva se kohet u ngaterruan. Me zemren akoma te trishtuar, poshte ullirit, po vizatoja Afrimin. Ai rrinte nen hije dhe buzeqeshte. Perreth pulat kakarisnin. Qeni vraponte si i terbuar. Tija po rripte pulen e therur per mikun,te cilen do ta piqte me çerep mbushur me prush te ndezur. Gjinkallat çmendeshin te kapura neper levore degesh. Zogjte ciceronin dhe tutje, tutje, vinte muzika e nje dashurie pa fund. E nje dashurie shume te madhe per shpirtin e nje 19 vjeçari. “C mu desh kjo pune!” i thoja vetes. “Te thyja turite me nje femer kaq te bukur!” Trishtimi, me velatura malli, me mbushte zemren. Nderkohe vizatoja me pene dhe tush, konturet e Afrimit, i cili po lodhej duke pozuar ne te njejtin vend. Me mendjen e çoroditur nga dashuria, nuk vizatoja si duhej. “Udhetim harrese ishte e mbaj mend si dje, sepse po kaloja nje moment te rende ne jeten time. Si perpara nje udhkryqi me tre degezime, nuk dija ke rruge te merrja? Kush ishte me i pershtatshmi? Tutje, kur ngreja koken, pertej manave, pertej fiqve dhe shegeve, mbi shpatin e bardhe rrepire, ishin rrenojat e Kishes. Nuk kisha shkuar asnjehere atje, sepse kurjoziteti per mbiemrin me kishte lindur me vone. Me kalimin e viteve. “Hajde” me tha Ylli. “Te dergoj une!” Ikem atje. Kisha veshur xhinsat blu. Ato qe Kujtimi mi solli nga Italia ne vitin e eksodit, bashke me bluzen e verdhe si ajo e Brazilit, dhe atletet e bardha. Po shkrumbohesha nga nje mall grishes, per ate çapkene qe me kishte gllaberuar teresisht. Por kurjoziteti per te shkuar nga Kisha ose Qisha, si i thonin fshataret ishte shume me i madh. Ecem gjate, neper shtigjet plot me kaçube, me ferra, me driza. Rruge pa rruge, ku vetem gomari mund te ngjitej dhe me ne fund shkuam te vizitonim rrenojat e kishes. Ndersa ecja, nuk isha me as femija i atehershem me pushime, i cili mburrej me faktin se jetonte ne qytet. Nuk isha as edhe djaloshi ne udhetimin e harreses, me zemren e bere cope nga nje dashuri 19 vjeçari. Isha tashme burri 50 vjeçar, kurjoz, i cili donte te dinte per origjinen e atij mbiemri. “Cfar eshte njeriu pa te shkuaren e vet valle? Asgje nuk eshte! Nje qelize pa identitet ne boten e madhe…eshte e frikshme. Siç ka qene e frikshme per Kastriotet te treteshin ne Pulja, si Mediçet te treteshin pas Ferdinandit ne 700ten.” mendoja. Nderkohe veshtroja kodrat verore, eren e marre qe perkulte ferrat. Shikoja ate djerrishte plot gura te virgjer, kaçube dhe bar te thate mbire kudo. Aty ishin vertet rrenojat e dikurshme te nje Kishe. “Kushedi ç ka ndodhur”, i thoja kusheririt tim Yllit dhe shihja andej kendej. “Kushedi si ka qene puna qe ky vend, ky fis myslyman mori mbiemrin Spanjolli!” I shtyre nga nje kurjozitet i tepruar vrisja mendjen si mund te gjeja informacjon. C’ ishte ky mbiemer i çuditshem mes fshatrave kaq primitive dhe te lidhur me token? “Te kujtohet kur ishe i vogel?!” ia pati Ylli tek ecnim drejt Qishes. “Ti kishe hipur ne maje te fikut dhe ulerisje me sa kishe fuqi duke tundur deget: “Hypi xhaja ne maj te mullarit/ per te hequr lesht e …….!” Ne ishim poshte dhe te tromaksur nga fjalet e pista ta benim me shenje qe te ndaloje. Sepse pak me tutje, ishin grate e kooperatives qe filluan te qeshnin. Ne nuk e donim veten nga turpi. “Mjaft. Pusho tani se na felliqe!” thonim ne nga poshte pemes. Por ti e kishe marre me vrull te madh dhe vazhdoje te ulerisje ato fjalet! E forte. E forte!”

“Nuk e mbaj mend fare!” ia ktheva une. “Por teksti me kujtohet!” Atje, gjithmone me bente pershtypje heshtja. Ajo heshtje netesh plot yje, kur une shtrihesha ne dyshekun me kashte dhe fleja neteve pa fund duke kujtuar te dashurat e mia ideale. Kishte diçka te veçante heshtja e fshatit ne muzg. Kur flija kisha frike se mos zhapinjte me futeshin ne vesh, dhe mickonjat na e benin mishin cope, por ishin te bukura aventurat. Ia mbathnim kudo, neper fushat e sapo korrura nga gruri dhe shpesh neper ara, shkonim te merrnim luledielli. Duhej patjeter te mbushja trastat me luledielli atje. Ne shtepi ne Durres i piqnim me kripe dhe i hanim pa pushim. Atje ishte rritur babai im, deri ne moshen 6 vjeç, pastaj kishin ikur ne Durres. Nje here, me tregonte babai, viti 1949, ra nga qielli nje tullumbac. Kushedi ku e kishin ngritur diku dhe u ul aty. Fshataret nuk kishin pare kurre nje gje te tille. E shikonin me habi dhe e lidhnin me armikun. Me diversantin. I afroheshin, e veshtronin por i rrinin edhe larg me frike. Sa here e levizte era, ato tmerroheshin se mos ishte ndonje bombe. Me ne fund dikush e kapi dhe vetem kur plasi, te tere te tmerruar ia mbathen sa hap e mbyll syte perposhte xhades duke uleritur. Keshtu eshte padituria e njeriut. Tani eci dhe mendoj: “Kushedi ç ka ndodhur ketu, shekuj me pare? Jo me kot kane ndertuar nje Kishe ketu? E ka dhe kjo historine e vet. Pergjigja erdhi nga ku nuk e prisja fare. Pas shume kerkimesh arrita ti bej vizite profesorit te vjeter, i cili ishte marre per dekada me çeshtjen e qytetit dhe kishte hasur, kishte gjetur materjal dhe per mbiemrin e fisit spanjolli. Ishte i derrmuar nga nje semundje aq e rende sa nuk arrinte te fliste nga dobesia. Shkova me nje mikun tim piktor, i cili e njihte qe prej shume kohesh. Lengata e kishte mberthyer ne shtrat dhe ilaçet e kishin fryre. Ishte bere gati i panjohur. Kishte shkruar shume libra dhe gjithashtu ishte dhe nje shkrimtar jo me me pak interes. “Si jeni profesor?!” e pyeti shoku im piktor me syte e tij perjetesisht plot drite. “Ja siç me sheh!” iu pergjigj profesori ne lengim. “Kemi kete shkrimtarin me origjine nga Kanaparaj i cili don te dije per prejardhjen e mbiemrit te tije spanjolli. Si ka mundesi?!”

“Ajo qe dini dhe ju eshte pergjigja. Perserite ti historine se une nuk kam fuqi ta them. Une ta konfirmoj!” Piktori me syte plot drite ma tregoi prap varjantin qe njihte. I vetmi varjant ekzistues: “Ne fshatin Kanaparaj, prane kodres se Qenezes, ndodhej nje lagje qe mban akoma sot mbiemrin Spanjolli. Te paret e ketij Fisi benin pjese ne trupat spanjolle qe u bashkuan ne fillim te shekullit te XIII, me kryqezaten e IV e cila drejtohej kunder vendeve te Lindjes. Ne kthim , ato trupa Spanjolle, nuk arriten te largoheshin prap drejt Spanjes, sepse ishin debuar nga atje dhe u vendosen perfundimisht neper fshatrat pas Malit te Robit, ne zonen e Kanaparajt. Aty blene toke, u shkrine dhe u asimiluan, dhe pak nga pak nderruan dhe fene, ne ate islame. Rrenojat e Kishes jane shume me te vjetra. Aty luteshin dhe kishin dhe varret. Perpara ketyre ndryshimeve themelore, kur jetonin bashke ne komunitet me vendasit!” Nderkohe qe miku im piktor fliste, profesori tundte koken dhe pohonte me mundim prej dhimbjeve pa fund te semundjes. U ndava me ate shijen e çuditshme mes gezimit per informacjonin e vyer dhe trishtimit per plogeshtine qe ngjall semundja ne shtrat. Me teper ishte e pamundur te zbuloja. Por ishte e mjaftueshme per te marre nje pergjigje te kenaqeshme. Dolem jashte ate mbasdite vere te nxehte dhe qyteti vazhdonte te pervelohej nga nje avull nxehtesie. Kavajsit nuk dukeshin askund, perveç ndonje plaku qe thithte çibukun nen hijen e ndonje peme apo ulur ne stolat e parkut. “Nuk e njoh me kete qytet!” i thashe. “Me kujtohet, kur isha femije dhe e beja nga Fabrika e Letres deri tek Treni, ishte komplet tjeter! Tani mes kaq shume ndertimesh, pallatesh, rrugesh te shtruara, vetem Oren e Vjeter kujtoj!” Miku im buzeqeshte dhe vazhdonte ti jepte makines me kujdes. “Nuk ka njerez sepse ja kane mbathur ne plazh!” tha. “Shpresojme mos ta kene braktisur siç kane braktisur fshatin Kanaparaj!” iu pergjigja une dhe mendja prap me shkoi ne netet e veres kur isha femije atje, mes shtepiave te mbytura nga manat, fiqte, kumbullat dhe sheget. Perpara se te flija, Meja ose Tija, nga frika se mos benim urinen ne krevat, i vente plasmas pehere dyshekeve. Pastaj na thonte: “Dilni jasht te beni urinen, nje here!” Ne kalamajte, dilnim dhe poshte ullirit, te ndriçuar vetem nga hena e plote, çliroheshim nga ujet e tepert duke pare yjet. Te njejtat yje qe 8 shekuj perpara, kishin pare trupat e Papa InocenzoIII, te zbarkonin ne Durres. Aty, ato u pregatiten per muaj te tere dhe po aty u kthyen pas betejave. Po ne ate vend, duke u sistemuar neper ato toka aq pjellore dhe te bukura, ku jetuan duke e harruar Spanjen pergjithmone.

Artur Spanjolli