Mehmet Rrema

NË KRAH TË SHQIPTARËVE.

Ngazëllehesh kur lexon poezi të shkruar nga Mark Gjetja. Poezitë e tij ngjajnë me ninulla, me këngë të kënduara maje krahu,mgjajnë me simfoninë e zogjve në ditët e pranverës, me biseda në oda burrash, ngjajnë me mallin e nënës, motrës, babait, me fëshfërimën e erës në gjethet e plepit, me gurgullimën e gurrës apo me dallgët e rrëmbyera të lumit. Janë të tilla sepse si, me shumë kujdes e përdor fjalën. Është i kursyer, por kur e nxjerrë ajo peshon rëndë, sa nuk e luan topi

Me fjalën e çiltër e komunikuese Mark Gjetja ka arritur të përcillë mesazhe me anë të imazheve të mahnitëdhme. Autori nëpërmes vargjeve të lirikave të tij, shpalos botën emocionale dhe këndvështrimin e tij poetik. Ai shpesh në poezitë e tij u rikthehet kujtimeve të cilat në opusin e ti zënë vend me rëndësi. Ato pikojnë mall, ndizen flakë e shkaktojnë dhimbje deri në përvëlim me ashpërsinë e ajrit të fjalës. Kjo është një veçori estetike e këtij autori

Ai përdor me mjeshtëri rimën, metaforat, imazhet, krahasimet, të cilat i japin një kompleksitet dhe harmoni poezisë së tij

Ja çfa na dhuron ai në poezinë e tij

“ERDHI KOHA PËR TË IKUR”

Erdhi koha per te ikur

Po shkatrrohej vendi im

Veç nje çanté mora me vehte

Mbush plot dhimbje dhe trishtim.

Zemra ime mbushe me plage

Neper rruge te Europes mbare

Horizonteve tretur larg

Sikur te isha nje shpend shtegtar .

Dhe deti kur u nisa

Erresira mu duké drite

Kur ne bregun tjeter dola

Edhe drita mi vrau syte .

Asnje luks nuk me ngrohe mue

As shtepi as rrugetim

Edhe dielli kur po lind

Me duket mue perendim .

Vetë titulli i kësajë poezie është një njoftim, i cili sapo e dëgjon, të shkakto një lloj drithërime, e cila, të mbeten gjatë në shpirtë e duket sikur të shpojnë trupin me ca gjilpëra të nxehta. Duket se dikush, pasi ka kaluar një kohë të caktuar në një vend, ndoshta pa dëshirën e të pranishmëve, jep njoftimin se tashmë, duhet të ikë. Koha erdhi pra. Duket se ky po priste dikë që të vijë ta marrë për në rrugën e tij të panjohur. Ndoshta do të jetë një rrugë e gjatë, ndoshta jo, mund të jetë e lehtë, mundet jo,nuk dihet sa do të zgjasë vajtja, qendrimi dhe kur do të ndodhë kthimi. Pra poeti Mark Gjetja që në titull na fut në një ekuacion meshumë të panjohura. E njohur është vetëm njëra. Koha për të ikur ka ardhur…

Më poshtë poeti nis zgjidhjen e këtij ekuacioni. Ai na jep arësyet të cilat i kanë shtyrë për të ikur. Pra nuk qe një ikje spontane, por një ikje e detyruar

“Po shkatërrohej vendi”…ndoshta ky është vargu më tronditës për secilin banor, për secilin lexues, për secilin dëgjues të kësaj mënxyre. Nuk mund të ketë tronditje më të madhe. Shkatërrohet një gardh, që ndan kufirin e arës me pyllin, apo që kufizon dy prona, mund të shkatërrohet një urë që lidh dy brigje të një lumi apo diçka tjetër, mund të shkatërrohet një shtëpi për njëmijë arësye, e të gjitha këto copëza mund të riparohen apo të gjendet një formë e re e zevendësimit, por të shkatërrohet vendi…Po shkatërrohej Shqipëria. Kjo është tronditëse. Ndryshimet zakonisht duhet të ndodhin për mirë, në kahun e duhur, por ndodh që ndryshimet të ndodhin në anën e kundërt dhe të çojnë drejtë greminës. Ndoshta, dhe sigurisht, një rrjedhë të tillë patën dhe ndryshimet në vendin tonë. Ndoshta veprime të qëllimëshme për ta tërhequr vendin drejtë shkatërrimit, ndoshta mungesa e eksperiencës, rendja për të bërë ndryshime të mëdha, por duke ruajtur teorinë socialiste, donin të shkonin në kapitalizëm, e për fat, jo të mirë, u kalua në anarshizëm. U krijua një ndërthurje e çuditëshme dhe mjaft e ngatërruar e rrugës që donim të ndiqnim. Kjo çoi në shkatërtimin e ekonomisë, të asaj ekonomie, e cila kishte nevojë vetëm për ndryshim, jo për asgjësim, sepse kështu u bë e mundur humbja e shumë vendeve të punës, e më keq se kaq humbja e shpresës tek e ardhmja. Për fat në krye nuk dolën liderët e vërtetë, dolën të “fortët” e rrugës, ata që shanin më shumë, thërrisnin më shumë kërcënonin më shumë dhe jo ata që kishin ide më të qarta për zhvillime të reja, për ndryshimin në drejtimin e duhur. Në këto situata të reja, të zymta, të pashpresa, shumë, po shumë, bij yë vendit u detyruan të lënë vendin dhe të ikni drejtë rrugëve të panjohura, drejtë vendeve për të cilat, nuk dinin asgjë apo dinin vetëm çfarë propaganda kishte mundur të ngulitëte në mendjen e tyre

-“Veç nje çanté mora me vehte

Mbush plot dhimbje dhe trishtim.”-Në kushte kur vendi po shkatërrohej, kut vërtetë dukej se po ndodh një apokalips, prandaj poeti nuk pat kohë as të shikoi në anën tjetër të rrugës, nuk pat kohë as të dalë tek sheshi, ku mbrëmjeve deri vonë qendronte me shokë duke thurur ëndrra ardhmërie, ndoshta nuk pat kohë as të përqafohet me shokë e miq, sepse orteku i ikjeve tashmë e kishte futur në gjirin e tij dhe nuk ndalej askund. Mori shpejt e shpejt një çantë të mbushur me kujtimet e bukura, të cilat sigurisht në krah të tij do të prshonin dhimbje të forta, malli, për atë që po lente, për atë si po e lente,mall për gjithçka, mall për një gur në rrugë, për një lule në anë të sheshit, për këngën e një zogu më lis, mallë për të gjallët, mall për lapidarët. Po ikte me zemrën mbushur me maraz, për një shoqëri që ikte kuturu si gjethet e vjeshtës së vonë, këputur nga murrani tre ditësh. Simbolika e poezisë së Mark Gjetjes është kaq e thellë dhe e pasur sa në çdo fjalë që ai vendos në vargun e tij gjen një tematikë të gjërë, gjen një thellësi shprehje, një pafundësi mendimesh të cilat mund t’i studiosh në një mori këndvështrimesh, e në çdo kënd që ta shikosh, ajo rrezaton. Çanta e Markut mund të ishte mbushur jo vetëm me dhimbjen e ndarjes nga më të shtrenjtët, nga vetë atdheu të cilin nuk dinte në dorë të kujt po e lente, por nje dhimbje për atë që pse, pse pikërisht ky vendi ynë, ku u derdh aq shumë djersë për ta nxjerr nga errësira obskurantiste, duhej të ndodhej sot në këtë gjendje sa të mos mund të mbante bijtë e tij të mirë. Mubd të ishte mbushur me një lloj dhimbje xhelozie të ligjëdhme, duke krahasuar me bregun tjetër, i cili ishte ndryshe nga ky bregu këtu, dhe pikërisht pse, cilat qenë arësyet e kësaj diference të madhe e këtyre dy poleve ku njëri të shtyn tjetri të tërheq

-“Zemra ime mbushe me plage

Neper rruge te Europes mbare “-Pse pikërisht do të ndodhte kjo, kur njerëzit e mirë, të detytoheshin të mbushnin trastat me dhimbje, me zemër të plagosur, të merrnin rrugët e vendeve të tjera, në kërkim të lumturisë apo vetëm të mbijetesës. Ku ishte atdheu? Kush e vodhi shpresën tonë? Kush na e dha dhe pse shtysën drejtë të panjohurës? Vetë autoti, duke shprehur dhimbjen e tij ashtu siç e bëjnë në mendjen e tyre ulur në një stol diku në një lulidhte në në qytet të një shteti të panjohur, çdonjëri nga miliona të ikur, shpreh njëfarë papajtueshmërie me atë bërthamë që më pas solli ortekun e ikjes, i cili ende në ditët e sotme vazhdo të zbresi shpatit duke shkatërruar shtëpi e fshatra. Poeti është mjaft kritik ndaj këtij fenomeni, i cili mund të jetë bërthama e apokslipsit të vendit tonë

-“Dhe deti kur u nisa”-…Ndoshta deti atë ditë ngriti dallgë të larta që shkumbonin, ashtu siç ishin të larta dallgët e mendimit dhe ndjenjave të përziers së poetit. Edhe deti atë ditë qe i zemëruar. Gjërësia dhe thellësia e tij, uji i tij i pafund qe mbushur me lot dhe dhimbje të atyre që qenë nisur ta kalonin mese të mundnin, e kjo dhimbje bënte që deti vetë të gjëmonte, por të ikurit kur kthenin kokën mbrapa u dukej se dritën e kishin lënë në bregun ngaku u nisën, por taehëm ishte vonë. Dallga i kishte futur në gjirin e saj dhe i tërhiqte drejtë bregut tjetër. Një luftë titanike, një luftë titanësh brenda atyre dallgëve.

-“Kur ne bregun tjeter dola

Edhe drita mi vrau syte .”-

Poeti Msrk Gjetja, duket sikur kalon nga jeta në ferr. Një varg i fuqishëm dantesk ky. Edhe drita m’i vrau sytë. Ndoshta qe dritë e fortë, ndoshta, dhe me siguri qe dritë e gënjeshtër, të cilën shumë e kishin parë vetëm në ëndërr, por tani duke u përballur me realitetin, ndoshta shumë kanë thënë, pse, pse e lamë atë errësirë, e cila ishte më e ndritshme se kjo, pse e lamë atë baltë që qe më e pmbël se çdo mjaltë.

Edhe drita m’i vrau sytë…Duke dalë nga një erësirë e thellë, ku sytë nuk janë mësuar me rrezet apo kjo dritë e gënjeshtër qe vetëm një vegim dhe kur ai që iku, sapo u njoh me realitetin, ndoshta krejtësisht ndryshe nga ai i ëndrrave, krejtësisht ndrydhe që të lëshon në krah të dëshpërimit, apo krejtësisht ndryshe që tëblëshon në krah të zhgënjimit për atë që lamë,pse e lamë,pse pse, pse?

Asnje luks nuk me ngrohte mua

As në shtepi as në rrugetim

Edhe dielli kur po lind

Me duket mua perendim .

Dhe sqarimin e jep poeti në vargjet e mësipërme. Asnjë luks nuk më ngroh…

Drita verbuese, nuk është për sytë e poetit. Zemra e tij e mbetur në anën tjetër të detit vuan, ndërsa trupi pa zemër ecën nëpër rrugët e zhurmëshme, me njëmijë e një drita, larg. Atdheu i lodhur, i drobitur ka nevojë për dorën dhe fjalën e ëmbël të tij. Ai ka nevojë për këngë dashurie, për vrull hov dhe entuziazëm rinie, jo për këngë malli,dhimbje, meraku, dëshpërimi. Por …Dhe këtu shpirti i poetit kthehet në dallgë, në uragan. Don të shpërthej por..Shpesh dhe shpërthimet janë aq të pafuqishme sa të bëjnë t’i nënshtrohesh lojës së jetës. Poeti ynë liriku Mark Gjetja në gjithë opusin e tij poetik i shkruan me aq mall e dashuri atdheut të tij, prej nga u nis drejtë një rruge të panjohur saqë të duket se vetë atdheu, është një organ jetësor i poetit, pa të cilin, poeti nuk merr dot frymë. Atdheu ëshyë ëndrra, pasioni, dashuria, liria, është e djeshmja, e tashmja dhe e nesermja e tij. Gjithë këtë, poeti na e sjell nëpërmes metaforash të fuqishme, të zgjedhura me kujdes, si në të folmen e zonës nga vjen, kur burrat e motshëm të ulur pranë oxhakut mblidheshin dhe ashtu qetë e rrjedhshëm rrëfenin historinë e vendit tonë herë drejtë për drejtë, hetë nëpërmes fjalëve të zgjedhura e metaforave. Marku ka një leksik të pasur dhe të pastër dhe akoma Ai herë na vjen si rrëfimtar, herë si mendimtar, e gjitha kjo bën që poezia e tij të jetë e si një ninullë, si një këngë malli apo si këngë dashurie ku shpërthejnë fuqishëm ndjenja te pastra të shpirtit poetik të Mark Gjetjes i cili me lirikat e tij është një zë i fuqidhëm i poezisë shqipe

Urime dhe suksese në krijimtarinë tuaj të bukur, mik!

MEHMET RREMA

KRUJË