Prof.Flori Bruqi ne historin e letrave Shqipe.

Pregaditi per ribotim:Gjin Musa.

VEPËR VËSHTRIMESH KRITIKE DHE SHUMËSHTRESIMESH LETRARE

Nga Naim Kelmendi

Flori Bruqi: ”Nëse kam ditur të guxoj”, botoi “Rugova Art”, Prishtinë, 2012

Libri më i ri publicistik i shkrimtarit, tashmë të mirënjohur, Flori Bruqit, na vjen si një sihariç i mirë letrar. Libri me titull shumë sinjifikativ “Nëse kam ditur të guxoj”, përmbanë një lëndë të pasur në shumë aspekte letrare. Meqë kapitulli i parë përmbanë një cikël poezish të autorit, kapitulli i dytë hap një faqe interesante me shkrimet kritike nga autorë të ndryshëm e të mirënjohur shqiptarë, pra vlerësime kritike e vështrime për disa nga veprat letrare të Bruqit, por të publikuara më parë në shtypin shqiptar të kohës. Autori Bruqi i ka sistemuar këto shkrime, që përbëjnë një sërë vlerësimesh të çmueshme letrare për krijimtarinë e tij letrare, poetike, e publicistike, por edhe për ato botime të fushës profesionale të Flori Bruqit, nga emra tashmë të ndjerë, por mjaft të shquar, si Mehmet Kajtazi, Rifat Kukaj, Zejnullah Halili, Iljaz Prokshi e ndonjë tjetër. Por, edhe nga emra po aq të mirënjour të letërsisë sonë, të gjallë, janë përmbledhur këtu mjaft vështrime që cilësojnë e vlerësojnë veprën e Flori Bruqit, sikur janë: Fatmir Terziu, Bedri Halimi, Lumturie Haxhiaj, Shyqri Galica, Namik Shehu, Izet Çuli, Zef Pergega, Kristaq Shabani, Naim Kelmendi, Rajmonda Maleçka, Eshref Ymeri, Rushit Ramabaja, Abdullah Konushevci, Rrustem Geci, Nehat S.Hoxha, Ajshe Qorraj, Arlinda Meksi, Shpend Ruci, Arian Blushi, Nikollë Frangaj, Faik Xhani e ndonjë tjetër. Do theksuar se në të gjitha shkrimet dhe vështrimet kritike mbi veprat letrare të Bruqit, qofshin ato vështrime të mëdha apo të vogla, ndonjëherë si njoftime mbi librat e publikuar nëpër kohë, të Bruqit, qoftë si vështrime më të gjata, cilësohet e vlerësohet krijimtari letrare e Flori Bruqit, dhënë lëtërsisë sonë më të re, duke bërë kështu emër në letërsinë moderne.

Ja si do të shprehej atëbotë shkrimtari i mirënjohur yni, Mehmet Kajtazi, në një vështrim të tijin për poezinë e Floriut: “Temat që ngërthehen në këto vargje nuk burojnë nga inspirimet, që i marrin disa poetë nga librat që i lexojnë, por Flori Bruqi inspirimet i merr nga jeta. Ato nuk mbesin vetëm inspirime, por dalin nga kornizat e një gjirme të thellë dhe si valëzat e detit të shqetësuara afrohen drejt brigjeve, por edhe kthehen në suprinën e largët të detit me emrin nënë, me emrin martirizim, me emrin LIRI”. Apo në një rast tjetër njëri nga shkrimtarët tanë të shquar, Zejnullah Hallili,shprehet kaq reflektueshëm: “Flori Bruqi po hyn nëpër një shteg të ndritshëm në poezinë shqipe. Figura e tij në fillim të kësaj poeme na sjell shqetësime të shumta që lidhen me Tokën, me Nënën, me Gjakun, me Vallen e Shkrepave, me Baladën e Yjve, me Lotin që ka Ogur, me Zërin me Frushullimën e Krahëve, me Akuarelin e Diellit, me Lumin e Bardhë. Secili varg vendoset në patosin e kësaj Luleje. Secila poezi ka gjethin e Vet, Dritën, shqetësimin dhe besimin, andejza, matanë errësirës, pra, ai këto frymëzime i zë nga jeta, sepse e nxit Bardhësia e katër vargjeve, figura e saj, shpirti shqetësues, Fjala”.

Në kapitullin e tretë mbarështrohet një lëndë po aq e pasur dhe e thekur letrare e autorit mbi veprat dhe mbi jetën e shumë autorëve botërorë e shqiptarë, sipas këndvështrimit dhe shijes dhe dioptrisë krijuese të studiuesit Bruqi. Flori Bruqi këtu spikat me vështrimet e tij të thukta dhe përmbajtësore, me një metodologji klasike të vështrimit: ai shkruan mbi veprën e autorit, jep mjaft shënime biografike dhe shtjellon motivet e veprës së tyre, por edhe klasifikon ndonjë nga poezitë apo prozën apo shkrimin e akëcilit që merr në theks të vështrimit.

Në të gjitha këto vështrime kritike vërehet përkushtimi dhe niveli studimor i autorit me një bagazh të mirë studimor mbi veprat dhe autorët. Poashtu autori, në secilin vështrim jep edhe të dhëna të shumta mbi veprat e autorëve, që përbëjnë opusin krijues të tyre, si informacion të plotë për lexuesin. Janë një sërë artikujsh kritikë e publicistikë edhe për figurat e jetës sonë letrare, por edhe politike e publicistike, sikur artikulli për dr.Ibrahim Rugovën, ku Bruqi qëmton me këndvështrimet e tija, duke na sjellë përshkrime dhe vlerësime për figurën madhore e komplekse të presidentit historik Ibrahim Rugova, por edhe për veprën e tij letrare dhe kritike që është mjaft e bujshme. Gjithashtu me interes janë edhe mjaft shkrime të kësaj natyre, siç janë p.sh shkrimet për Nënë Terezën-nderin e kombit shqiptar, pastaj vështrimet kritike për figurat letrare si për Eqrem Çabejn, Ernest Koliqin, Martin Camajn, Azem Shkrelin, Ismail Kadarenë, Prend Buzhala, Naim Kelmendin, Bardh Frangun,dhe poetë të gjeneratës më të re të postmodernes, sikur Irena Gjoni, Lediana Kapaj, Alma Papamihali, Keidi Sejdini, Thani Naqo, Jorgo Sofokli Telo, Valdete Berisha e ndonjë tjetër.

Ato që përbëjnë gamën e gjerë të vështrimeve dhe temave sintetizuese, por edhe tematike, janë disa nga shkrimet që zënë vend në këtë vepër, si “Shkrimtari idealist shqiptar gjatë shekullit XX”, “Kritika tani ngjanë në një digë të shpartalluar, që i varen lllamarinat nga erërat e fitimit”,”Spastrimi etnik në Kosovë”,”Shqiptarët në shtypin arab”, ”Historik i shkurtër i gjuhës shqipe” etj.Me një fjalë, vepra letrare e Flori Bruqit: “Nëse kam ditur të guxoj”, përbën një aureolë pikëvështrimesh të qëmtuara letrare mbi veprat e shumë autorëve të shquar, vendas e ndërkombëtarë, por edhe ato mbi veprën autoriale të këtij shkrimtari, tashmë të njohur në letrat tona, me kontributin e shumë veprave cilësore letrare, poetike e publicistike, që zënë vend të merituar në “Panteonin” e letërsisë shqiptare.

………………………………………………………………………………………………………………………

“TOKË E MBJELLË ME VARRE“ NJË REALITET TË TMERRSHËM E SHUMË TË HIDHUR PËR POPULLIN SHQIPTAR.

Nga Flori Bruqi

Dje me një ineresim të jashtëzakonshëm te dashamirëve te librit, ne prani te Kryeministrit në detyrë z. Ramush Haradinaj, te kryetarit te Akademisë se Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane, z. Skender Kodra e te shumë institucioneve te tjera, përuroi librin: ”Tokë e mbjellë me varre” të Dibran Fyllit, në Bibliotekën Kombëtare “Pjetër Bogdani” në Prishtinë.

Të nderuar poetë e shkrimtarë, dashamirë të fjalës së shkruar, Familjarë të Dëshmorëve, Invalidë e Veteranë të Luftës së lavdishme të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, familjarë të martirëve, personalitete të jetës politike, kulturore e ushtarake, pjesëmarrës të nderuar, jemi tubuar sot që ta promovojmë librin me argumente “Tokë e mbjellë me varre” – Krimet serbe në Kosovë 1998/1999, të autorit, studiuesit, regjisorit e luftëtarit të lirisë Dibran Fylli.

-Puna disa vjeçare e autorit për t’i grumbulluar e radhitur në libër shënimet për të gjitha krimet serbe ndaj popullatës civile shqiptare që ndodhën në Kosovë nuk ishte punë e lehtë, por në fund ia arriti që në këtë libër, në 320 faqe t’i paraqes keqtrajtimet, vrasjet, masakrat, ekzekutimet e popullit të shumëvuajtur shqiptarë gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Libri flet me gjuhën e argumenteve, pa shprehje poetike e artistike duke i paraqitur emër për emër të gjitha krimet e bëra nga policia, ushtria e paramilitarët serb në Kosovë.

Që të mos e zgjasim e të flasim më shumë për librin, atë tashmë e kemi këtu, e kemi para vetes, e kemi në duart e lexuesve, pra vlerën e tij dhe vlerësimin do ta japin lexuesit, kurse unë ftoi para jush për një fjalë rastiKryeministrin e Republikës sëKosovës, Z. RamushHaradinaj, tha në mes tjersh moderatori i përurimit të librit të Fyllit , zt. Faik Gashi.

Për librin ligjeruan: Prof.Dr. Flori Bruqi, Prof. Fatmir Halimi, Rajmonda Maleçka dhe Prof. Asllan Qyqalla, kurse me fjalë rasti për librin folen: Kryeministri Ramush Haradinaj, Kryetari i OVL-UÇK, z. Hysni Gucati, Kryetari i ASHASHA Akademik Prof.Dr. Skender Kodra, Prof.Dr. Haqif Bajrami etj.

ta nderuar promovimin e librit erdhi nga SHBA z. Zef Pergega nga Televizioni i Miçingenit, shkrimtari dhe politikani i Kosovës Ing. Jahja Lluka, Akademik Prof.dr. Abdulla Mehmeti, nga Shkupi poetë e shkrimtarë nga e gjithë hapësira shqiptare, figura të njohura të jetës politike, kulturore e shkencore, media e shumë dashamirë të fjalës së shkruar…

Diskutimi i gjenralit, Heroit të gjallë dhe premierit në largim të Kosovës Ramush Haradinaj:

Të nderuar familjarë të dëshmorëve, invalidë e veteranë të Luftës së lavdishme të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, familjarë të martirëve,poetë e shkrimtarë, dashamirë të fjalës së shkruar, personalitete të jetës politike e kulturore, pjesëmarrës të nderuar.Jemi tubuar sot për këtë promovim të librit me argumente “Tokë e mbjellë me varre” – Krimet serbe në Kosovë 1998/1999, të autorit, e luftëtarit të lirisë Dibran Fylli.

Libri të cilin po e promovojmë sot është libër që flet me gjuhën e argumenteve, duke filluar nga Kapitulli i parë që paraqet projektet antishqiptare të kohës së hershme deri të Raporti i ICPM-së të Dr. Mark Skinner në kohën e luftës së fundit.

Kapitulli i dytë, kryesisht flet për të gjitha krimet serbe në Kosovë gjatë viteve 1998/1999, duke filluar nga masakra e Likashanit dhe Qirezit e deri të Krimet e strukturave kriminale serbe në Mitrovicë më datë 03 dhe 04 shkurt të vitit 2000.

Kapitulli i tretë paraqet shumëraporte dhe dëshmi, kryesisht të KMDLNJ-sëtëbëra gjatë kohës së luftës për krimet serbe mbi popullatën civile në Kosovë.

Kurse nëKapitulline katërt përshkruhen raportet e Organizatave të huajapër krimet serbe në Kosovë, të cilat ishin prezentë gjatë kohës së luftës nëpër Zonat e luftës.

Kapitulli i pestë është kryesisht i fokusuar në emrat e kriminelëve serb që kanë kryer krime në Kosovë, si dhe nxjerrë epilogun “Askush s’i ndjek kriminelët!” …

Për ta bërë këtë punë nuk është e lehtë, por autori Fylli për ta përkujtuar të kaluarën tonë jo fort të largët e të hidhur mblodhi shumë të dhëna dhe i renditi në këtë libër që brezat e rinj të mos e harrojnë luftën e lavdishme çlirimtare, mundin e sakrificën sublime të dëshmorëve dhe martirëve të kombit tonë.

Lavdi të gjithë të rënëve për liri, tha në mes tjerash Ramush Haradinaj.

Zt.Flori Bruqi, në kumtesën e tij në mes tjerash tha:

Nëse Dante Aligeri na solli Ferrin e fantazuar me të gjitha labirintet e tij deri tek rrethi i 12-të të perëndisë, në ditët tona doli një Dante i Ri. Ai është shkrimtari kosovar Dibran Fylli.

Ky autor na ka sjellë ferrin e vërtetë njerëzor, jo si dënesë e perëndisë për të këqijat dhe mëkatet e botës njerëzore, por ferrin e shtetarëve e gjeneralëve të Serbisë, të strukturave të ushtrisë e policisë Serbe në librin e tij që pritët të dal nga shtypi këto ditë me titull:” Tokë e mbjellë në varre” (Krimet serbe në Kosovë 1998/1999)

Në këtë libër, nga faqja në faqe njihesh me skena të llahtarshme jo të sajuara, por reale, ku artistët që luajnë, janë: plaka, pleq, gra, burra, mandej dhe fëmijë, femra e meshkuj, është një popull i tërë i vënë në kalvarin e vuajtjes e të torturës, një popull i destinuar për t’u përzënë nga trojet etnike e për t’u qitur fare me gjithçka. Është një vend i cili u bë shkrumb e hi jo vetëm nga zjarri i predhave e bombardimeve, por edhe nga zjarri i vendosur me benzinë nga dora e shkjaut.

Kur lexon këto faqe të këtij libri nuk ka mëndje që nuk luan, nuk ka sy që nuk loton, nuk ka trup që nuk rënqethet, nuk ka qenie që nuk revoltohet, nuk ka njeri që nuk reagon dhe nuk besoj të ketë qenie njerëzore që të mos jetë e gatshme për t’u radhitur në skalionet e luftëtarëve për t’u thënë ndal, këtyre kriminelëve të njerëzimit, arqitekëve të gjenocidit serb në Kosovë apo atij çam në Greqi.

Duke lexuar librin lexuesi futet në botën e krimit, nuk është më njeri, por duket si një profet që vëzhgon çfarë ndodh në atë labirint krimesh dhe i raporton zotit të tij.

Lexuesi xhiron me kamerën e ndjesive, përjetimeve, fantazive dhe riprodhimeve të realiteteve monstruoze që Dibran Fylli , falë aftësive të tij psikologjike, por edhe atyre artistike i sjellë mjeshtërisht në memorien tonë.

Përshfaqet aty Shën Bortolemeu i Gjakovës, objektet fetare qindra vjeçare që digjen, nëna që dhunohen para fëmijëve, mure të përgjakura, bajoneta që presin kopsa, çjerrin gjokse, trupa që digjen me benzinë, makina që mbushen me kufoma dhe nuk dihet ku përfundojnë, prindër që çmenden para torturave të fëmijëve e dhunimeve të nuseve të djemve, gjurmë dhëmbësh nëpër trupësa, shenja plagësh e djegiesh nëpër trupësat e femrave kosovare, sisa të prera, sy të dal, gishta të prerë etj. Shëmbëlltyrat më të këqija të Europës të sotme.

Pikërisht libri i autorit Dibran Fylli është sinteza më e mirë e dëshmisë së krimeve kundër njerëzimit dhe gjenocidit serb në Kosovë.

Ai është një apel i hapur për EULEX, BE dhe për Kombet e Bashkuara për të nxjerrë mësimet e duhura e për të vënë para përgjegjësisë çdo shtetar e shtet që kryen krime e gjenocid, për të prerë e parandaluar një herë e mirë dorën gjakatare të masakrimit, terrorizmit e shfarosjes së njerëzve të pafajshëm e të pambrojtur.
Autori i mizoskenave psikologjike të qenieve njerëzore nën presion dhe kanosje për jetë a vdekje.

Në këtë libër janë trajtuar me realizëm temat psikologjike. Në këtë sprovë prej disa faqesh, autori Dibran Fylli jo vetëm paraqitet si njohës i thellë i psikologjisë, por paraqitet i veçantë edhe si prozator. Është veçori dalluese e këtij autori pasqyrimi i proceseve e gjendjeve psikologjike të personazheve të tij artistikisht.

Dibran Fylli me këtë libër ka sjellë një kinoditar me metrazh të gjatë të traumës psikologjike të njerëzve nën dhunim e torturë. Autori me mjeshtëri artistike dhe profesionale ka sjellë në faqet e librit traumën psikologjike të një populli martir siç është populli kosovar, ka realizuar më së miri edhe një model të rrjedhës së proceseve e gjendjeve psikologjike në kushte të veçanta specifike, në kushtet e traumës e të shantazhimit, kur luhet me jetën e vdekjen.

Ky autor nëpërmjet hulumtimit, investigimit, intervistimit nga ai vetë apo të tjerë nga Europa e bota jep të qartë tablonë e krimeve, por edhe të strukturave e autorëve të tyre.
Fotografia e Dibran Fylli

Ai ka mundur të japë një tablo të qartë për atë çka ndodhur në Kosovë para dhe gjatë ndërhyrjes së NATO-s, me synim të mirëpërcaktuar nga Millosheviçi dhe krerët e tjerë drejtues të shtetit Jugosllav.
Nga zbulimet e zt.Dibran Fylli, më duket se ekziston një vijë e kuqe nga viti 1989 deri në vitin 1999, gjë që i tregon qartë ndërlidhjet në të gjitha veprimet që ndërmorën autoritetet serbe në Kosovë, kundër popullatës shqiptare, shumicë në Kosovë.

Kjo gjithashtu mbështetet qartazi nga informacioni i zbuluar gjatë dëgjimit gjyqësor në Hagë për rastet e krimeve të luftës kundër ish presidentit të Jugosllavisë Sllobodan Milosheviç dhe zyrtarëve të tij të policisë dhe ushtrisë.

Më 26 shkurt 2009, këta ish-zyrtarë policorë dhe ushtarakë të ish-Jugosllavisë dhe Serbisë u dënuan nga Dhoma e III e Gjyqit të Gjykatës për krimet e bëra kundër njerëzimit në Kosovë, në vitin 19991 :
1. Ish- zëvendëskryeministri jugosllav, Nikola Shainoviç,

Gjenerali i Armatës Jugosllave, Nebojsha Pavkoviç, dhe
Gjenerali i policisë serbe, Sreten Lukiç, secili prej tyre u dënua me nga 22 vjet burgim për krime kundër njerëzimit dhe për shkak të shkeljes së ligjeve ose zakoneve të luftës.
Gjenerali i Armatës jugosllave,Vlladimir Llazareviç, dhe
Shefi i Personelit të Përgjithshëm, Dragoljub Ojdaniç, u gjetën fajtorë për ndihmën dhe nxitjen e kryerjes së një numri krimesh të dëbimit dhe shpërnguljes së dhunshme të popullatës shqiptare të Kosovës, dhe secili nga ata u dënua me nga 15 vjet burgim.
Prokuroria i fajësoi që të pestë për krime të bëra gjatë fushatës së terrorit dhe dhunës së drejtuar kundër popullatës etnike shqiptare të Kosovës, në fillim të vitit 1999.

Bruqi tha edhe këtë :

DIBRANI ME KËTË LIBËR BËRI QË KRIMET E KRYERA NGA FORCAT SERBE MOS T’I GRISË HARRESA QË ATO MOS TË LËNË GJURMË VETËM NË MENDJEN E SHQIPTARËVE, POR ATO T’I KUPTOJNË EDHE TË TJERËT SE NË KOSOVË KA NDODHË GJENOCID PËR SHFAROSJEN MASIVE TË SHQIPTARËVE :

SË FUNDI DUA TË THEM SE KY PUBLIKIM MUND TË PËRDORET EDHE SI PIKË REFERIMI PËR DREJTËSINË E CILA ENDE I MBAN DUART LARG NGA SHUMË KRIMINELË, TË CILËT JETOJNË TË STREHUAR NËPËR SERBI DHE BOTË.

RASTET E PARAQITURA KËTU TREGOJNË PSE SERBIA E KA HUMBUR PËRGJITHMONË TË DREJTËN E SUNDIMIT MBI CILËNDO PJESË TË KOSOVËS.

NE DUHET TË JEMI TË VETËDIJSHËM SE EDHE TANI PAS PAVARËSIMIT TË KOSOVËS LUFTA PËR TË VËRTETËN DUHET TË VAZHDOJË DERI NË FUND.
APARATI SHTETËROR SERB KA DHUNUAR MBI 20 MIJË GRA SHQIPTARE…NJË MILION SHQIPTAR TË DËBUAR,40 % E INFRASTRUKTURËS ËSHTË E SHKATRRUAR.
400 MASAKRA KUNDËR SHQIPTARËVE. FJALA VJENË NË IZBICË 160 TË VRARË, TË MOSHUAR,GRA,FËMIJË…NË KRUSH 250 CIVILË TË VRARË,GRA PLEQË, FËMIJË.65 TË PAGJETUR…360 NË FSHATIN MEJE, STUDIME, RECAK,RREZALLË,OBRI,QYSHK, LEBENIQË, BELEG ETJ.ASNJË I AKUZUAR E ASNJË I DENUAR….

ZORAN VUKOVIQ,ISHTE ARRESTUAR NË MARS TË VITIT 2016,NË NIKSHIQ TË MALIT TË ZI.ME PAS AI ISHTE EKSTRADUAR NË KOSOV .VUKOTIC AKUZOHEJ SE NË VITIN 1999 NË VUSHTRI VRAU 4 SHQIPTAR ME ANË TË NJË SULMI NDAJ KONVOJIT TË CIVILËVE NDËRMJET DATËS 2 E 3 MARS TË VITIT 1999 Në FSHATIN STUDIME TË VUSHTRISË.PËR KËTO DYSHIME AI ISHTE LIRUAR..MË VONË AI RIGJUKOHET DHE U DENUA ME 6 VITE E GJASHTË MUAJ PËR AKUZAT PËR TORTURA TË SHQIPTARËVE TË BURGOSUR NË BURGUN E SMREKOVNICËS SË VUSHTRISË…

NDËRSA LUFTETARËT E UCK-SË KANË KALUAR KATRAHURATE E TYRE NËPËR PROCEDURA TË DREJTËSISË NDËRKOMBËTARE TASH E 21 VJET.

EDHE PSE NE SHQIPTARET JEMI VIKTIMA,SOT NË KOSOVË,ME TEPËR KA TË DENUAR SHQIPTAR PËR KRIME LUFTE SE SA SERBË.

Nga 111 personat e akuzuar për krime lufte për periudhën 1999-2018, vetëm 40 janë dënuar, kurse 26 janë të arratisur, përderisa të tjerët janë ende në proces të gjykimit.

Sipas publikimit “Pasqyrë e gjykimeve për krimet e luftës në Kosovë në periudhën 1999-2018” të publikuar nga Fondi për të Drejtën Humanitare në Prishtinë. deri 23 tetor të vitit 2018 janë proceduar 48 lëndë. Prej tyre 25 lëndë ndaj serbëve, 19 ndaj shqiptarëve, 3 lëndë ndaj malazezëve dhe 1 ndaj komuniteteve Romë, Ashkali dhe Egjiptian (RAE).

Gjithsej janë të akuzuar 111 persona, 44 serbë, 61 shqiptarë, 5 malazezë dhe 1 RAE(Romë,Ashkali,
Egjiptian). Këta malazezë dhe RAE u përkasin forcave serbe”.Pas përfundimit të luftës, me këto krime për një periudhë të shkurtër kohore janë marrë prokurorët vendor, kurse nga viti 2000, ky proces ka kaluar në kompetencë të misionit të UNMIK-ut. Ndërkaq nga viti 2009, aktakuzat për krimet e luftës kanë kaluar tek misioni i EULEX-it, për t’u rikthyer në kompetencë tek prokurorët vendorë këto vitet e fundit dhe tash luftëtarët mirren në pyetje nga Prokuroria Speciale e Hagës. Nga të gjitha aktakuzat e ngritura, 34 shqiptarë dhe 4 serbë janë dënuar.

Në 19 lëndë ndaj shqiptarëve kemi 61 të akuzuar, prej tyre 23 të liruar, 34 shqiptarë të dënuar, 2 janë në arrati dhe 2 janë momentalisht në process.

Tek 25 lëndë ndaj serbëve, kemi 44 të akuzuar, 13 persona të liruar, 4 të dënuar dhe 24 në arrati. Kjo arratisje e madhe ka ndodhur në vitet 2000-2001 nga Qendra e Paraburgimit në Mitrovica dhe nga Spitalet e Mitrovicës dhe i kemi 3 serbë në proces. Janë tri lëndë ndaj pjesëtarëve malazias, ku në total janë të akuzuar pesë malazias, 2 janë të liruar, 1 është dënuar dhe 2 janë të arratisur. Ndërsa ndaj të akuzuarit RAE, është dënuar me 10 vite burgim në shkallën e parë.

Prokurorët vendorë në total i kanë ngritur 16 aktakuza, prokurorët e UNMIK-ut 10 aktakuza dhe prokurorët e EULEX-it, 22 aktakuza.

Sipas publikimit, të gjithë të dënuarit për krime lufte janë dënuar nga 5 deri në 15 vjet.

“Shumica dërmuese e kryesve të krimeve të luftës janë në Serbi. Kryesitë e veprave nuk i ekstradon as Serbia, por as Kosova.

Edhe më herët autoritetet në Kosovë kanë pohuar se kanë të dhëna të besueshme se vendstrehimet e personave të cilët dyshohet se kanë kryer krime lufte në Kosovë gjatë kohës së luftës janë kryesisht në Serbi dhe Mal të Zi, por edhe në vendet tjera të dala nga shpërbërja e ish-Jugosllavisë.

Gjatë luftës se fundit në Kosovë janë vrarë 13, 518 persona 10.794 shqiptarë 2,197 serbë kurse të tjerët u përkasin etnive të tjera. Prej tyre, 239 kanë qenë fëmijë nga mosha 0 deri në 5 vjeç.

21 vjite pas përfundimit të luftës në Kosovë (1998-1999) emrat e Personave të Pagjetur vazhdojnë të shtohen në Listën Zyrtare. Aktualisht janë 1,653 persona të pagjetur. Në mënyrë që të bëhet përparim në zgjidhjen e fatit të Pagjeturve është e domosdoshme që palët përkatëse t’i shkëmbejnë mes vete informacione të besueshme dhe përkatëse, përfundoi Bruqi.

Sot gjatë promovimit të librit të shkrimtarit Dibran Fylli , Presidenti i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane, Akademik Prof.Dr. Skender Kodra,Ph.D. ,më Dekretoi mê Mirënjohjeje!

Faleminderit Akademik ,Zt. Kodra si dhe ju të dashur miw të pranishëm qê morrët pjesë në këtë envinimet publicistiko – shkencor ku në mes të pranishmëve morri pjesë edhe gjenerali i luftës-Heroji i Paqës, Premieri i Kosovës Zt. Ramush Haradinaj si dhe personalite kombëtare të shkencës, artit, letërsisë, dhe filmit.

Nga Amerika kishin ardhur enkas për zt. Skendër Kodra me bashkëshortën, gazetari shumëvjeçar i Agjencisë Telegrafike Shqiptare zt. Zef Pergega , tash redaktor i TV amerikan në Miçigen,
Akademik Prof.Dr.Abdulla Mehmeti,Ph.D nga Univerziteti i Shkupit, shkrimtari dhe politikani Jahja Lluka ,ushtar të FSK-sê, ish komandant dhe ushtar të betejave të lavdishme. të UÇK-së,shkrimtar, gazetar të medieve dhe televizioneve tona !

Faleminderit nga Zemra ,për premierin e tashëm dhe të ardhshêm të Kosovës zt.Ramush Haradiinaj, akademik , profesor universitar miq, shok/shoqe , familjar pa dallim partije por si vëllezër dhe motra të një gjaku nëpërmes të librit të Dibran Fyllit “ Tokë e mbjellë me varre”( Krimet serbe në Kosovë 1998-1999) përkujtuam herojt dhe martirët e luftës që kanë rënë për lirinë që fëmijtë tanë e gëzojnë sot!

Janë dekoruar nga AShAShA më Çërtifikata Mirnjohjeje edhe prof. Dibran z Fylli ( autor i librit) si dhe studuesi dhe shkrimtari prof .Lan Qyqalla nga Prishtina!

Ndjenje e veçante kur vleresohesh nga Akademia e Shkences dhe Artit Shqiptaro-Amerikane ne Nju Jork, anetar i se ciles jam nga viti 2017. Kete Çertifikate Mirenjohje ma dhuroi Kryetari i Akademise SHASHA z.Skender Kodra te cilin e falenderoj shume. Kreytari i Akademise z.Kodra ishte sot prezent ne perurimin e librit te Dibran Fyllit “Toke e mbjellur me varre”….(Lan Çyqalla ,Facebook)

Akademikik Prof.Dr.Abdulla Mehmeti

MES NGATËRRESAVE POLITIKE DHE VIZIONIT AKADEMIK

Në Prishtinë, mes vëllezërve dhe motrave nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe Nju Jorku, nga promovimi i librit për plagët e luftës që ende kullojnë gjak dhe kuvendimi me shkëndija drite dhe shprese për të ardhmen e kombit shqiptar të bashkuar.

Kjo nuk është pjesë e fushatës për zgjedhje, por pjesë e vizionit për zgjidhjen e nyjes që e ka ngatërruar politika shkurtpamëse çështjen shqiptare.

(23 shtator 2019)

Nga kumtesa : prof.Asllan Qyqalla(Lan Qyqalla )

Vështrim mbi librin “Tokë e mbjellë me varre” qëështë disertacion për një titull doktorate të Dibran Fyllit.

Përshëndetje të nderuar pjesëmarrës, folësite librit të Dibran Fyllit kishin përgatitur recensione tëthukta letrare e artistike, kishin cekur fjalëmiradie për librin që me të vërtet e meriton, sepse ky libër është një vepër kapitale për luftën e fundit që bënë UÇK-ja dhe masakrat që bënë pushtuesi nacist serb. Andaj i përgëzoj parafolësit e librit. Unë, nuk kam bërë recension, sepse në bisedë me Dibranin më kishte propozuar, por më në fund më nxori nga recensionisti i librit, e kam marrë me mend shkakun, dhe për atë që më ka heq nga recensionisti, unë e kam përgatitur njëreferimpropozimi të shkurtër.
Kur e thashë më lartë, se është punim për titull doktorate, u mbështeta në disa fakte që i nxora nga ky libër e që janë dëshmi e punës kërkimore, shkencore e studimore. Dibran Fylli nuk ngarendi qe te botoje këtëvepër publicistiko-historike, por mblodhi fakte, grumbulloi dëshmi, hulumtoi arkivat e pahapura, studio me zelle e pune intensive ne zbardhjen e gjurmëve të kriminelëve serb. Një studim më se 15 vjet deri në zbardhjen e këtyre fakteve e dëshmive të cilat na i ka argumentue në këtë disertacion. Një pune kaq kolosale, një veprimtari titanike që historisë sonë i jep ngjyrime tjera, që historisë sonë i jep emra, ngjarje, vende, komunitet real, e jo imagjinativ. Dhe derisa në këtë vepër nuk përdoret imagjinata, por janë marrë e grumbulluar, sistemuar, ndarë në kapituj e ka vulën e një disertacioni që ne sot e kërkojmë nga Instituti i Historisë dhe ai i Publicistikës ta marrin këtë vepër dhe t`ia japin titullin meritor Doktor i Shkencave publicistiko-historike! Kjo vepër i përmbush të gjitha kriteret edhe shkencore edhe ligjore, elementet baze për të qenë Disertacion shkencor, sepse studiuesi e grumbulluesi i fakteve, Dibran Fylli është si një meteor që çau mëdyshjet e historianëve tanë me trajtesa krejt reale dhe produkcion faktik. Kjo është një punë serioze shkencore, është një fryt i studimit disa vjeçar, është një paraqitje e asaj që ka ndodh, është mbështet në vrasjet, masakrat, djegiet, hudhjet ne puse, prerja e gjymtyrëve, nxjerrja e organeve këto makabre i përjetoi populli shqiptarë. Autori e ka ruajtur realitetin e kohës, pa u ngarkuar me emocione ndaj tërë një race të tillë të fëlliqur serbe, por vetëm me ata ushtarë, paramilitarë e policë serb që i kryen këto krime. Pra, e ka ruajtur origjinalitetin dhe përkushtimin e plotë historik, faktik e dokumentues. Përpos këtyre dëshmive që na i ka sjell në këtë libër, Dibra ka bërë edhe hulumtime në gjetjen e materialeve që kanë dëshmuar edhe shkrimet e të huajve, për të qenë bindës e argumentues ajo që është rrëfyer e shkruar në libër. P.sh. ka hulumtuar raportin e ICPM nga Dr. Skinner. Ku e citon se në 82 persona shqiptarë të gjallë që janë transportuar në Serbi, u janë nxjerr organet e tyre nga nazistët serb. Si dëshmi e kësaj në kufomat e tyre nuk janë gjetur gjurmë të vrasjes. Apo therjes, por janë gjurmë të tjera pra të nxjerrjes së organeve…Çfarë dëshmie tjetër duan ndërkombëtarët dhe avokatët tanë, që nuk ngrejnë padi për Serbinë për një nga 1000 format e ndryshme të të masakruarve shqiptarë? Autori e citon me fusnotë nga libri I nxjerrë këtë material. Edhe dy tri fakte po i përmend pa mundur me i përmend të gjitha, që na jep të kuptojmë e të dëshmojmë këtu para jush se ky libër është shkencor. Një dëshmi që e ka marrë nga familjarët e që e ka përjetësuar në histori studiuesi Fylli nga shumë masakra, vrasje e prerje është ajo e fshatit Lepajë të cilët i dogjën pas masakrave e keqtrajtimeve 6 persona shqiptarë. ..dhe shumë raste tjera që janë përfshi në këtë vepër studimore. Libri donë lexuesin serioz, donë studim e ngritje të nivelit akademik. Atë punë që nuk ebëjnë doktorët tanë shkencor në këtë fushë, e bëri Dibran Fylli, atë punë që nuk e bëri institute ynë i Historisë e bëri veprimtari e studiuesi i zellshëm Fylli, atë punë që nuk e bënë as prijësit tanë qeverisës me mbështetjen bile material të botimit të kësaj vepre e bëri vet autori. U deshtë shumë vite, shumë hulumtime, shumë ecje nëpër të gjithë Kosovën qosh më qosh, shumë arkiva sa private aq edhe vetanake, për të shpalos këtu një pjesë të asaj që e meritojnë të gjithë ata që u vranë , u masakruan, ju pren pjesë të organe të trupi, ju nxorën organet të gjalla, i masakruan, i dogjën dhe as varre nuk ju lanë por i hodhën nëpër lumenj, në gropa të përbashkëta, andaj për hir të jetërave të tyre ka qenë dashur që historianët tanë të punojnë shumë më shumë, që studentët tanë të diplomojnë në këtë temë, të mbrojnë masterat e të doktorojnë në këtë fushë dhe qeveria yne ka qenë dashtë ta mbështesë autorin për botimin ekësaj vepre, në mos jo për mundin e sakrificën.
Fakte: Autroi ka përdorur 113 libra, materiale, gazeta, raporte, dokumente pra është një studim dinjitoz, ka mbledh dëshmi në 256 fshatra e qytete, ka intervistuar më se 377 veta, ka përshkruar 176 vendbanime të masakrave, të gjitha këto të dhëna që na jep ky libër, neve i propozojmë Institutit të Historisë dhe Publicistikës në Fakultetin Filozofik në Prishtinë, që të marrin këtë vepër, ta shohin dhe ta ftojnë autorin që ta mbroj disertacionin e doktoratës, në një përbërje nga mentorët dhe anëtarët e Komisionit.

Dibran Fyllit , titullin Magjistër i pranohet në bazë të veprave të botuara po në të njëjtën fushë dhe titullin Doktor i Shkencave Publicistiko- historike I takon me nder,respekt e studim të thellë. Uroj që ta gëzoj këtë titull në një mbrojtje formale, sepse Dibrani me këtë vepër veç e ka titullin që po ia propozojmë institucioneve tona.
Faleminderit juve pjesëmarrës që e përcollët me kaq interesim këtë përurim të veprës së disertacionit të Dibran Fyllit, të cilin epërgëzoj dhe i uroj shëndet e mbarësi.

Nga kumtesa Ma. Sc. Fatmir Halimi

“Tokë e mbjellë me varre“ është një titull shumë i fuqishëm fiksional e artistik, kurse përmbajtja e librit paraqet një realitet të tmerrshëm e shumë të hidhur për popullin shqiptar.

Autori Dibran Fylli në këtë libër publicistiko-historik, që ende është në dorëshkrim, trajton ngjarjen më të lavdishme të popullit shqiptar të Kosovës prej që njeh historia jonë, pra luftën e lavdishme të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës për çlirimin e vendit, si dhe krimet makabre dhe më çnjerëzore që bëri pushtuesi serb.

Libri si nëntitull ka krimet serbe në Kosovë 1998/1999 – argumente. Lexuesi në baze të kësaj shumë mirë mund ta konceptoj se libri përmban argumente të gjenocidit serb mbi popullatën e pafajshme civile në Kosovë. Agresori serb, në krye më kasapin dhe kriminelin e Ballkanit Sllobodan Millosheviqin ushtroi një dhunë dhe terror të paparë dhe të padëgjuar ndonjëherë në historinë e njerëzimit mbi popullatën shqiptare të Kosovës, vrau më shumë se 14.000 shqiptarë te pafajshëm, me kapacitetet e tij ushtarake, paramilitare dhe policore zhvilloi shumë masakra, ku ndër to sipas Dibran Fyllit janë; Masakra e Reçakut, Masakra e Izbicës, Masakra e Studimës së Vushtrrisë, Masakra e Rudinës në Rahovec, Masakra mbi familjen Deliu, Masakra mbi lagjen Tusus në Prizren, Masakra mbi familjen Duriqi e Bugujevci në Podujevë, Masakra e Mejes, e shumë e shumë masakra të tjera anë e kënd Kosovës.

Këto masakra sipas autorit, armiku i përbetuar i shqiptarëve i zhvilloi kryesisht në ato lagje qytetesh e fshatrash dhe në ato familje shqiptare që ishin të pambrojtura, sepse siç thotë D. Fylli, aty ku ishte Ushtria Çlirimtare e Kosovës agresori serb kurrë nuk arriti ta vras e ta masakrojë popullatën civile, për arsye se burrat e gratë shqiptare që kishin rrokë armët për të mbrojtur popullin e tij dhe për të çliruar vendin ishin viganë, ishin trima të pamposhtur, të cilët këtë e dëshmuan në betejat e lavdishme që u zhvilluan në Prekazin Legjendar, në betejën e Koshares, të Kaçanollit, në betejën Te Tabet e Llapashticës, e në shumë beteja të tjera.

Duke i bërë një analizë të përgjithshme të librit, vërej se Dibran Fylli në fokus të temës së trajtimit të tij nuk e ka luftën e lavdishme të UÇK-së, por temë e trajtimit dhe e shkrimit janë krimet serbe në Kosovë gjatë viteve 1998/99.

Ai në mënyrë kronologjike na i paraqet të gjitha ngjarjet, luftërat dhe masakrat që i zhvilloi armiku shovinist serb duke filluar nga masakra e Likoshanit dhe Çirezit, e cila ndodhi më 28.02.1998, që u masakruan dhe u vranë 24 viktima civile, mandej na e paraqet ngjarjen e lavdishme të familjes Jashari në Prekaz, që u zhvillua ndërmjet datave 5, 6 e 7 mars të vitit 1989, ku bashkë me 58 të tjerë heroikisht ra edhe komandanti legjendar i UÇK-së, Adem Jashari. Mandej përgjatë viti 1998 me fakte, me argumente, me fotografi dhe me listën e emrave te viktimave na e paraqet masakrën e Qyqavicës, ku më 22 nëntor të vitit 1998, serbët vranë dhe masakruan më se 18 civilë të pafajshëm. Një tmerr dhe masakër serbët bënë edhe mbi popullatën civile të Abrisë së Drenicës më 26.09.1998, ku sipas Fyllit ata vranë 23 shqiptarë.

Kurse për ta arritur kulmin e gjenocidit mbi shqiptarët, ushtria kriminale serbe, më 15 janar 1999, në orët e hershme të mëngjesit, gjithmonë sipas autorit Fylli maltretuan, terrorizuan familjet e pambrojtura të fshatit Reçak. Këta kriminel krejt në afërsi vranë 43 shqiptarë, që kryesisht ishin pleq, gra dhe fëmijë. Kjo ishte masakra më e tmerrshme në Kosovë, të cilën e lajmëruan të gjitha mediumet e botës. Reçaku ishte lajmi kryesor edhe në qarqet politike Evropiane dhe Amerikane. Kjo masakër dëshmoi se gjakpirësi serb po zhvillon një luftë të paparë në zemër të Evropës, se Millosheviqi po vret njerëz vetëm se janë shqiptarë dhe se është duke bërë spastrim etnik. Sipas Dibran Fyllit, i pari që alarmoi botën e qytetëruar për krime serbe mbi popullatën civile në Kosovë dhe në Reçak ishte Villiam Voker, i cili pasi i pa me sytë e tij pleqtë, grat, fëmijët dhe foshnjat e masakruara të Reçakut, tha se këtu nuk ka luftë në mes të dy vendeve, por ka gjenocid, masakër, krim dhe spastrim etnik, sepse sipas veshjes këta njerëz nuk janë ushtar, por thjesht janë bujq, gra dhe fëmijë. Ai nga Reçaku bëri thirrje që bota e qytetëruar dhe forcat e NATO-S ta ndalin gjakpirësin Millosheviq.

Dibran Fylli duke qenë edhe vetë ushtarë i UÇK-ës në Zonën Operative të Drenicës, do të jetë dëshmitar i shumë ngjarjeve dhe masakrave serbe në këtë zonë. Autorit nuk i mjafton vetëm kjo për të përgatitur librin e tij historik, por ai hulumton dokumente të organizatave të ndryshme që vepruan në Kosovë gjatë luftës dhe pas saj si: Organizatën Botërore për të Drejtat e Njeriut, KMDLNJ të Kosovës, OLV-në të UÇK-së, si dhe shumë mediume të shkruara e filmike të kohës së luftës, gazetat vendore dhe të huajat e të tjera. Në bazë të këtyre autori sot sjell një libër të ndërtuar mbi fakte, dëshmi të personave që u shpëtuan masakrave dhe argumente, me lista të emrave të të gjithë atyre që u vranë, u masakruan në mënyrë më çnjerëzore dhe barbare nga forcat serbe gjatë viteve 1998-1999 në Kosovë.

Në lidhje me këtë mund të them se janë shkruar me dhjetëra libra për luftën e fundit në Kosovë, janë shkruar me mijëra vepra poetike e letrare për heronjtë dhe dëshmorët e UÇK-së, por libri “Tokë e mbjellë me varre” i D. Fyllit është libri, i cili më së miri e dëshmon gjenocidin serb mbi Kosovën, është libër i fuqishëm historik për luftën e fundit në Kosovë, i ndërtuar vetëm mbi faktin dhe argumentin.

KONTEKSTI HISTORIK E POLITIK

Sot kanë kaluar 20 vjet që kur ka përfunduar lufta, kurse Kosova përballet me shumë vështirësi, si ekonomike, politike, shoqërore e sociale. Kosova ende përballet me pasojat e kësaj lufte. Në Kosovë janë rreth 2.000 persona të zhdukur gjatë luftës, që edhe pas 20 vjetëve familjarët i kërkojnë eshtrat e tyre, e për këtë më së miri na dëshmon libri i Dibran Fyllit, ku ndër të tjera thotë se ushtria serbe pas çdo masakre mbi popullatën civile, aty ku ka mundur, kufomat i ka marrë me vete, vetëm që të zhduk gjurmët e krimit. Shteti i Kosovës me ndihmën e BE-së ka arrit që t’i identifikoi disa varreza masive në shtetin e Serbisë me kufomat e shqiptarëve, ku mbi to sot Serbia ka ndërtuar pompa benzine apo fabrika, por që ende nuk ka marrëveshje përfundimtare për kthimin e eshtrave të tyre në Kosovë. Edhe pas 20 viteve Kosova ka çështje të pazgjidhura me Serbinë siç janë: kthimin i të zhdukurve, kërkim falja nga ana e Serbisë, njohja e Serbisë shtetin e Kosove, mungesa e shtrirjes së pushteti të Kosovës në pjesët veriore të saj, si në Leposaviq, Zubin Potok e Stari-Tërg, qytete këto që ende nuk i njohin institucionet tona shtetërore. Pra, me një fjalë ne ende jemi në luftë me Serbinë, por tash në luftë politike.

Kosova falë luftës titanike të UÇK-së e fitoi lirinë, por tash në ketë luftë paqësore me Serbinë është duke humbur shumë beteja politike. Gjykata e Hagës që ishte themeluar më herët për krimet në ish-Jugosllavi, gjatë viteve të nëntëdhjeta, arriti që menjëherë pas përfundimit të luftës në Kosovë të ngreh padi, ta arrestoi dhe ta burgos kasapin e Ballkanit, Millosheviqin, i cili për disa vite rresht u hetua për krimet në Kosovë, ku shumë shqiptar shkuan atje dhe dëshmuan kundër tij. Sipas autorit të këtij libri kundër Millosheviqit, në Hagë dëshmoi edhe Mustafë Dragaj – i mbijetuari i masakrës më të madhe në Kosovë, Izbicës, i cili në mënyrë të mrekulluar dhe vetëm me fuqinë e Zotit ka mundur të jetë i gjallë nga pushkatimi. Gjykata Ndërkombëtare në Hagë dënoi krimin serb mbi Kosovë duke dënuar dy tre veta si Millisheviqin e Sheshelin, por kurrë deri më sot nuk u dënuan vrasësit e drejtpërdrejtë të shqiptarëve.

Kriminelët e paramilitarët serbë, të cilët vranë shqiptarë, shkatërruan e plaçkiten shtëpitë tona, dhunuan e në fund i masakruan gratë e fëmijët tanë, ende nuk u dënuan as nga gjykatat tona në Kosovë. E për të gjitha këto nëse gjykatat tona nuk janë në dijeni dhe nuk kanë informacione, atëherë është libri ‘Tokë e mbjell me varre’ i D. Fyllit, i cili edhe me emër e mbiemër i paraqet kriminelët serbë, të cilët janë gjallë dhe sot lëvizin të lirë në Serbi dhe në Kosovë.

Pra libri i dibran Fyllit do të jetë një argument i fuqishëm, një argument i gjallë sot dhe për të ardhmen, për të gjithë ata, apo për të gjitha ato institucione që duan të vendosin drejtësi në Kosovë.

Kosova sot përballet edhe me një proces gjyqësor, që ndryshe do ta quaja ‘Procesi i Absurdit i shek. XXI’. Njerëzimi, por edhe historia e qytetërimit evropian e botëror, ka njohur vetëm procese gjyqësore, ku është dënuar agresori, pushtuesi, apo sulmuesi, që pa të drejtë i ka privuar njerëzit nga jeta, ka bërë krime njerëzore dhe ekonomike. Kurse sot Kosovës pa të drejtë nga Bashkimi Evropian, vetëm për t’i plotësuar apetitet Serbisë, i është ngritur kallëzim penal, i është ngritur një proces gjyqësor “Gjykata e Hagës”, e cila tash donë të dënoi viktimën, donë ta dënoi Kosovën, pra Kosovën përmes ish-komandantëve dhe ish-ushtarëve të UÇK-së, të cilët na sollën lirinë. Sot shumë ish-komandantë të UÇK-së janë liderë partiak, janë liderë politik, janë udhëheqës të institucioneve tona, të cilët po thirren për të dëshmuar në Hagë.

Në këtë rast si botues dhe redaktor i librit ‘Tokë e mbjellë me varre’, se për ta dëshmuar pafajësinë tonë, për ta dëshmuar edhe njëherë para botës, se kush është viktima dhe se kush bëri krim e gjenocid mbi Kosovën, të gjithë këta ish- komandantë dhe liderë politik, që po dyshohen sot nga Gjykata e Hagës ta kenë me vete këtë libër para trupit gjykues. Pra të mos flasin ata politikanë në Hagë, por të flet libri ‘Tokë e mbjellë me varre’, i Dibran Fyllit.

Dhe krejt në fund po e potencoi edhe njëherë se ‘Tokë e mbjellë me varre’ është libri më i kompletuar me fakte, dëshmi e argumente, është libri më i përgatitur, më i fuqishëm, që njëherë e përgjithmonë ua mbyll gojën spekulimeve dhe i qet në pah vrasjet, masakrat dhe krimet, që i zhvilloi Serbia në Kosovë gjatë viteve 1998-1999., tha Ma. Sc. Fatmir Halimi.

Prof.dr. Haqif Bajrami: Dokumentimi i krimeve serbe është obligim ndaj brezave që do të vijnë dhe para historisë

Historiani i mirënjohur shqiptar Profesor Dr. Bajrami, dje ka marrë pjesë në promovimin e librit “Tokë e mbjellë me varre” të autorit Dibran Fylli.Haradinaj ka thënë në këtë rast se dokumentimi dhe argumentimi i të gjitha krimeve të pushtuesit në Kosoë, është detyrë dhe obligim ndaj brezave dhe para historisë.“Dokumentimi dhe argumentimi i të gjitha krimeve të pushtuesit në Kosovë, është detyrë dhe obligim ndaj brezave dhe para historisë. Kënaqësi të isha i pranishëm sot në promovimin e librit “Tokë e mbjellë me varre” të autorit, e luftëtarit të lirisë, Dibran Fyllit”, ka thënë Bajrami.

Profesor Bajrami gjatë diskutimit të tij në promovim tha edhe këtë :…” ka theksuar se shqiptarët janë përgjakur dy herë në histori, në përpjekje për të mbrojtur të drejtat e tyre.“Shqiptarët janë përgjakur shumë herë nëpër histori në mbrojte të të drejtës së tyre. Për t’i dëshmuar krimet e viteve 1998/99, autori dhe veprimtari Dibran Fylli në librin e tij, pos përkujtimit të projekteve shfarosëse antishqiptare, sjellë të dhëna të dorës së parë, që do të shërbejnë jo vetëm për shkrimin e historisë sonë të re, por edhe për dëshmi që shërbejnë për vendosjen e drejtësisë”, tha Bajrami .

Ai është shprehur mirënjohës për këtë vepër, që brezat e rinj të mos e harrojnë “luftën çlirimtare dhe sakrificën sublime të dëshmorëve e martirëve të kombit.”

Publicistja e njohur shqiptare nga Tirana Raimonda Maleçka diskutoj dhe e çmoj lartë kontributin e Fyllit si luftëtar dhe shkrimtar.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

FLORI BRUQI KUNDËR PARAGJYKIMEVE TË KRITIKËVE LETRARË

Shkruan: Reshat Sahitaj
Autori Flori Bruqi para lexuesit shqiptar paraqitët më librin e tij më të ri “Diademë letrare II”, në të cilën vepër autori bënë një studim shkencor lidhur më zanafillën e kritikës botërore e kryesisht asaj shqiptare si dhe evoluimin e saj deri në ditët e sotme./
Nihilizmi i Teki Dervishit/
Tanimë është e kuptueshme për secilin që merret më letërsi se kritika është studim, diskutim, vlerësim dhe interpretim i literaturës , e që autori Flori Bruqi permes veprës së tij këto i zgjëron duke hulumtuar në vepra të autorët klasikë e deri të kritikët bashkëkohorë, që të gjejë definicionin e skatë të kritikës si dhe të kritikut letrar. Një kritikë letrare gjithnjë është e varur nga një kritik letrar, dhe më të drejt autori Flori Bruqi librin e tij e hap më një thënie të shkrimtarit tonë tanimë të ndjerë Teki Dervishit kur thotë: “ Nuk ekziston kritika e mirëfilltë letrare për arsye se nuk ekziston as letërsia e mirëfilltë” (f.11 “Diademë letrare II”. Kjo fjali e Teki Dervisht, do ta shqetësojë Flori Bruqin, i cili do përpiqët më çdo kusht që të gjejë mesin e art, ngase nëse nuk ekziston kritika e mirëfilltë nuk ekzistueka as leterësia e mirëfilltë, dhe krijuesit do e pyesin vetën pse të shkruajnë romane kur nuk ekzistueka roman i mirëfilltë. Edhepse autori Flori Bruqi nuk pajtohet më thënien e Teki Dervishit, në nentekstin e veprës se tij mund të verëhet se pjesërisht pajtohet më të kur ka parasysh kritikat që shkruhen në parathënie të librave, recenzionet në gazetat tona të përditshme… ku vlerësimet e kritikëve nuk janë objektive, nuk janë profesionale e madje disa prej tyre janë mediokre, klanore dhe të paguara më ç’rast shkruan: “ Shumica e shtëpive botuese përbëhen vetëm nga pronari i saj e në të shumtën e rasteve nga një staf redaktorësh që vallzojnë sipas xhepit të pronarit e jo sipas kritereve të vlerësimit profesional” (f. 38 “Diademë letrare II”).

Kritika mbi kritikën

Të analizosh një vepër që ekskluzivikisht ka të bëjë më kritikë letrare, është puna më e vështirë, sepse para vetës ke një autor që ka bërë hulumtime të shumta rreth kësaj teme, ke një vepër tërësisht e mbushur më kritikë dhe vlerësime për autorë të ndryshëm, të cilat vepra duhet t’i ke lexuar, në të kundërtën nuk ke bërë asgjë.
Janë dy autorë për të cilët kam hezituar të shkruaj: Flori Bruqi dhe Prend Buzhala. I pari sqaron teorinë e kritikës letrare, gjykon për disa kritikë letrar duke i ngritur në piedestal si Rexhep Qosjen që i pari kishte thyer kritikën realizmit socialist në trevat shqiptare duke e themeluar “kritikën shqiptare” e deri të Ibrahim Rugova si themelues i Hermeneutikës e strukturalizmit, pastaj merret me vlerësimin e autorëve të njohur botëror dhe atyre shqiptarë, ndërsa i dyti i ka botuar recenzionet e tij, parathëniet për librat të autorëve vendorë më vlerësime për veprat e zgjedhura. Flori Bruqi nuk ngurron aspak t’i kritikon ashpër disa vepra dhe disa autorë, ndërsa Prend Buzhala në shkrimet e tij ka vetëm vlerësime pozitive për autorët dhe veprat të cilat i ka trajtuar. Andaj duke i krahasuar këta dy autorë dhe shumë autorë të tjerë shqiptarë dhe disa specialistë botëror në fushës së kritikës, përseri mund t’i kthehemi qendrimit nihilist të Teki Dervishit, por që unë do ta formuloja më lehtë duke thënë se nuk ekziston kritikë krejtësisht objektive. Bazuar në studiues të njohur të kritikës letrare e njëri prej tyre Jean Starobinsku thotë: “ … kritika është kulmi që zhvillohet si një njohuri, e specializuar dhe e denjë: të figurojë në rangun e disciplinave shkencore: e vepra kritike do shndërrohet në diskurs shkencor mbi atë objekt të veçantë që quhet literaturë”.

Vlerësimi i krijuesëve të margjinalizuar

Flori Bruqi në “Diademë letrare II” , kapituj të veçantë di i kushtojë krijuesëve tanë tanimë të afirimuar siç janë Isamil Kadare, Aleksandër Xhuvani, Mehmet Kajtazi, Ramiz Kelmendi, Sterjo Sapse, Haki Stërmilli, Jusuf Gërvalla, si dhe të autorëve më pak të njohur për opinionin tonë.
Specifika e veprës “Diademë letrare II”, është se autori vë theks të veçantë krijimtarisë letrare të Jusuf Gërvallës për të cilin shumë pak kritikë tanë kanë shkruar, dhe kur disa kanë shkruar e kanë trajtuar vetëm si dëshmor, si aktivist i çeshtjës kombëtare dhe i cili u vra padrejtësisht nga sherbimi sekret i Jugosllavisë duke e lënë pas krijimtarinë artistike të tij.
Flori Bruqin jo vetëm që do e lartësojë aktivitetin patriotik të Jusuf Gërvallës, por para se gjithash shprehë revoltën e tij se si është e mundur që Jusuf Gërvallës t’i harrohet vlerësimi për veprën letrare, andaj thotë: “Opninioni e respekton dhe e adhuron dëshmorin e kombit, simbolin e luftës për liri, shembullin e kurajës prej qytetari dhe intelektuali, ndërsa duket se e harron shkrimtarin e rëndësishëm që ishte dhe mbetët”, (faqe 141 “Diademë letrare II”).

Ata që e kanë njohur Jusuf Gërvallën e dinë se ai para se t’i rrezikohej jeta nga sistemi i asaj kohës dhe të ikte në Gjermani, ishte artist, këngëtar, poet, kritik dhe publicist, gjë që “elita” letrare e pasluftës ende ka frikë t’ia permendi emrin dhe veprat e Jusuf Gërvallës. Ekziston mundësia që bashkëkohorët e tij nga frika se Jusuf Gërvalla mos të radhitët në piedestal të letërsisë dëshirojnë që ta lartësojnë në aspektin kombëtar për t’ia zbehur aspektin artistiko-letrar për ç’gjë e lartëson Isamil Kadare, Sabri Hamiti dhe Myrvete Dreshaj-Baliu e ndonjë tjetër.
Autori i veprës “Diademë letrare II”, do t’i kushtojë rëndësi të veçantë jo vetëm analizave të poezive të Jusuf Gërvallës, por edhe në aspekte tjera si : Jusuf Gërvalla këngëtar, Jusuf Gërvalla dramaturg, Jusuf Gërvalla shkrimtar…

Në pjesën ku shtjellohet Jusuf Gërvalla si këngëtar, autori shkruan më simpatinë më të madhe që ndjen për Jusufin dhe këngët e tij. Madje autori rrëfen se si gjatë sistemit të okupimit bashkë më Fatime Llugiqin, Skender Tafaj dhe Shyqeri Galicën kishin dëgjuar dhe mbajtur kasetën me këngë të interpretuar nga jusuf Gërvalla. Andaj nuk ishte aspak e rastësishme kur një pjesë e repertuarit të këngëve të Jusufit u gjetën në arkivin e aktorës Fatime Llugiqi e që u bënë të njohura për publikun tonë, sepse në arkivin e Televizion të Kosovës ato këngë ende nuk gjenden.
Jusuf Gërvalla si shkrimtar, në “Diademë letrare II”, të autorit Flori Bruqi, trajtohet romani “Rrotull” që u botua pas vrasjës së tij, ndërsa si dramaturg merret drama “Procesi” poashtu e botuar postmortum.
Në anën tjetër, autori Flori Bruqi, nuk do ta injoron krijimtarinë e Mehmet Kajtazit, siç ka shumë tendenca që ky autor të mos permendet, sepse Mehmet Kajtazi jo vetëm që shquej si krijues i denjë, por ai ishte edhe aktivist i Lëvizjës ilegale dhe kishte kontribuar shumë në aspektin kombëtar. Në fakt qe nga pas lufta e deri sot, ekziston një rrymë e “ elitës” letrare që t’i zhvelrësojë, t’i injorojë, dhe t’i shuajë të gjithë krijuesit që paralelisht kontributit në letërsi, kontribuan në çlirimin e Kosovës. Flori Bruqi është i vetëdijshëm se veprimtaria letrare e Mehmet Kajtazit nuk mund të injorohet e as të zhvlerësohet si “Nata në gur”, “Shote Galica”, “Minatorët” “Një diell tjetër”, “Shqiptarët në Goli Otok” …, ku në qendër të veprave të këtij autori janë: luftërat, varrëtarët, nënat shamizeza, heronjtë, gjëmimet e rrufeve, zinë e riteve mortore…

Një vepër pa kufizime gjeografike dhe kohore të letrave tona

Autori Flori Bruqi në “Diademë letrare II”, nuk i ka vu pikë krijuesëve të cilët i ka trajtuar dhe mund t’i trajtojë, nuk ka vu pikë letërsisë shqiptare për ta kufizuar vetëm në një regjion , por atë e ka zgjëruar në tërë trojet shqiptare e madje edhe në diasporë duke mos u kufizuar as në hapësirën kohore.
Për letërsinë në diapsorë, në “Diademë letrare II” vlerësimi i autorit është ky:” Edhepse e zhvilluar në kushte të një izolimi gjeografik e ideologjik, fati dhe perspektiva e letërsisë bashkëkohore shqipe duhet vështruar në një kontekst dhe më të gjërë gjeografik, d.m.th. dhe pertej kornizës ngushtësisht nacionale. Pavarësisht nga zhvillimet brenda Republikës së Shqipërisë, si dhe brenda viseve etnike si: Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, kjo letërsi pati dhe njohu zhvillime edhe në diasporë” (f 207 “Diademë letrare II”).
Zhvillimeve të letërsisë në diasporë Flori Bruqi do ta tereqë një paralele qe nga gjeneratatat e para të autorëve të cilët krijuan në diasporë deri të gjeneratat e sotme siç merren shembull: Elvira Dones, Ornella Vorpsi, Besa Myftiu, Anilda Ibrahimi etj. Autori Flori Bruqi e ankon fatin e krijuesëve të cilët në vende të huaja janë bërë të njohur më romanet e tyre, kurse në atdheun e tyre injorohen krejtësisht. Fenomeni i injorimit dhe zhvlerësimeve të krijuesëve dhe krijimtarisë se tyre madje të atyre që kanë arritur të botojnë edhe në shtepitë më prerstigjioze botërore si “Fayard” , duhet të zhdukët në viset shqiptare, shprehet në mënyrë indirekte Flori Bruqi.
Vepra “Diademë letrare II” , krijuesit e diapsorës autori i ndanë në dy kategori: në ata që të përkthyer nga shqipja në një gjuhë tjetër dhe ata që direkt shkruajnë në gjuhë të huaj. Si e para edhe e dyta ata janë krijues shqiptarë, e të cilët duhet të gëzojnë statusin e barabartë me krijuesit që jetojnë në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni. Mirëpo, afirmimi i tyre edhe në vendin e origjinës shkakton xhelozi tek krijuesit e dobët të cilët i pengojnë të afirmuarit jashtë trojeve shqiptare, nga se fama e rrejshme e tyre do të zbehet në opinion e brendshëm. Këta krijues të dobët që kanë arritur të krijojnë një opinion brenda atdheut, janë kundër atyre që gëzojnë famë ndërkombëtare si Besa Myftiu e të tjerët. Në këtë mes të shkrimtarëve jashtë atdheut, vetëm Isamil Kadaresë nuk mundë t’ia mbyllin dyertë, sepse të injorosh Kadarenë ke injoruar vetën dhe tërë popullin shqiptar.
Libri “Diademë letrare II” , është një vepër e cila duhet të lexohet nga të gjithë krijuesit shqiptarë, sepse mund të mësohen shumë jo vetëm për kritikën letrare, por edhe për disa personalitete shqiptare të cilët lanë gjurmë në kulturë siç janë: Isamil Kadare, Bekim Fehmi, Rexho Mulliqi, Haki Stërmilli….
“Diademë letrare II” , poashtu do të ishte një doracak i mirë edhe për gazetarët, publicistët e veçmas për kritiket të cilët merren me recenzione librash.

Mars 2015

……………………………………………………………………………………………………………………..

PËR LIBRIN ” GUXIM SHQIPTAR ” TË AUTORIT FLORI BRUQI

Nga : Akademik dr. Namik M. Shehu

Libri a përmbledhja e studimeve “Guxim shqiptar“, e intelektualit, studiuesit dhe shkencëtarit Flori Bruqi, konceptohet si një punim kompleks historiko-letraro-shkencor me vlera, përmasa dhe hapësira shumëdimensionale, të përfshira në tetë kapituj, me 45 tematika, dhe me 382 faqe; me materiale mjaft të zgjedhura dhe me interes, të studiuara dhe të përpunuara me kujdes të veçantë dhe të shkruara me vërtetësi reale, historike dhe kombëtare; në të cilën përmblidhet një game e gjerë dhe mjaft e larmishme e shumë fushave të jetës të së kaluarës dhe të së përditshmes, që kërkohen dhe janë të nevojshme të njihen, të mësohen dhe tëpërvetësohen nga gjithësecili,për t’u bërë pjesë e aktiviteteve të tyre në punë dhe në veprimtari.

Titulli i librit “Guxim shqiptar” përbën në vetvete një vlerësim special dhe një gjetje shumë të goditur të autorit, shprehur në mënyrë simbolike, që i lejon çdo patrioti shqiptar, me ndjenjë atdhedashurie, të zgjojë dhe të ringjallë tek ai: kombin (etnik) shqiptar, popullin e lashtë pellazgjiko-Iliro-shqiptar, legjendat e kahershme martire edhe të Mujës dhe Halilit, traditat zakonore, besën shqiptare, trimëritë heroike, të koduara në kanune dhe të trashëguara brez pas brezi si të shenjta dhe të paprekshme, duke u bërë simbol i vëllazërimit ballkanik, si është treguar gjatë historisë shekullore dhe të propoganduar nga të huajt.

Konsiderata më e veçantë e librit duhet të jetë përfundimi që do të nxjerrë lexuesi nga leximi i librit, i cili mendoj dhe konkludoj se do të përmblidhet në qëllimin që i ka përkushtuar vetes autori: në kontributin, mbështetjen dhe dashurinë që manifeston ai për Mëmëdheun, duke Ju përkushtuar në gjithçka dhe për çdo gjë, që qartazi shprehet dhe duket gati në çdo artikull që lexohet në libër, ku ndihet dhe konceptohet patriotizmi, ndjenja atdhetare, emri ilir, epirotas, arbëresh, shqiptar, që kudo e ndesh. Shkurt, nënkuptohet boshti ideor atdhetar, i pushtuar me brezin e kuq shqiptar mbarëkombëtar.

Ndërsa, vlera e vetë autorit Flori Bruqi duhet çmuar dhe admiruar me korrektësi dhe me modesti, përpara këtij punimi vëllimor, me tematikë të shumëllojshme, të profileve të ndryshme dhe me materiale të bollshme dhe me vështirësi interpretuese; të cilat janë paraqitur me mjeshtëri, me një mori njohjesh teknike, profesionale dhe artistike, të cilat i kanë dashur autorit kohë, mund, sakrifica dhe mjaft durim për t’i përballuar dhe për të arritur suksesin e merituar. Ato duhet ta gjejnë shpjegimin e vet të vlerësimit në përgatitjen e tij të lart profesionale, në njohjen mjaft të mirë të gjuhës shqipe, të pastërtisë dhe rrjedhshmërisë së saj, si dhe të shumë gjuhëve të huaja, të profesionit të vet; të vullnetit dhe durimit të një intelektuali të aftë, mjaft aktive dhe konsekuent për t’ia arritur qëllimit. Bindje për këtë mund të formosh nëse u referohesh punimeve dhe veprimtarisë letrare, artistike dhe shkencore që ka realizuar dhe kryer autori, në një kohë të shkurtër, ku brenda 11 vjetëve ka shkruar 24 vepra madhore të gjinive të ndryshme si dhe mjaft shkrime shkencore, që e kanë detyruar të bëjë “haram“ edhe gjumin.

……………………………………………………………………………………………………………………

RECENSIONE PËR LIBRIN E POSABOTUAR TË PUBLICISTIT DHE SHKRIMTARIT FLORI BRUQIT “GUXIM SHQIPTAR”

Fjala e redaktorit:

Zbardhje e çështjes kombëtare

Pas një periudhe të gjatë kohore dhe pas luftës në Kosovë,si një sihariq i rrallë na vjen një vëllim i përmbledhur me shije të hollë dhe me një gamë të gjerë temash e disiplinash me larushi të begatë nga fushat e publicistikës, histories e historiografisë, diskursionit, shkencës, figurash krijuesish me rëndësi madhore nga letërsia shqiptare dhe ajo botërore; nga psikologjia, mjekësia, seksologjia; nga fusha e polemikave, artikuj të inteligjencës, të cilët do të frymëzojnë dhe pajisin lexuesin tonë me informacion të kamur, vështirë se do të mund të gjente lehtë një vëllim të vetëm, siç është ky.

Poeti i frymëzimeve të “Zjarrit të Diellit” Flori Bruqi (1995), me një guxim dhe përpjekje të ngulmët flak dashurinë për poezinë dhe i rreket zbardhjes së çështjes kombëtare në Kosovë nëpërmjet diturish të nduarnduarshme, të spikatura për ndodhjet e situatat aq të ndërlikuara të shekullit të tretur dhe të këtij qindvjeçari, për të shfletuar një sasi njohurish dhe për t’i ofruar njeriut një sofër ushqimesh të sojit të vet.
Është fare vetjake kjo përpjekje.
Dhe kaq e devotshme: lexuesi mund të endet nga rrafshi në rrafsh të parapëlqyer sipas shijes që ka, dhe sipas kërkesës.
Temat që janë shtruar kanë aq shumë të dhëna, sa nuk ka ndodhur ndonjëherë gjëkund në një libër të mëparshëm.
Urojmë shëndet e sukses për një disiplinë kaq të pëlqyeshme dhe dobiprurëse për lexuesit tanë.

Nehat S. Hoxha

Fjala e recensuesve

Libri a përmbledhja e studimeve “Guxim shqiptar“ e intelektualit, studiuesit dhe shkencëtarit Flori Bruqi konceptohet si një punim kompleks historiko-letraro-shkencorme vlera, përmasa dhe hapësira shumëdimensionale, të përfshira në tetë kapituj, me 45 tematika, dhe me 382 faqe; me materiale mjaft të zgjedhura dhe me interes, të studiuara dhe të përpunuara me kujdes të veçantë dhe të shkruara me vërtetësi reale, historike dhe kombëtare; në të cilën përmblidhet një game e gjerë dhe mjaft e larmishme e shumë fushave të jetës të së kaluarës dhe të së përditshmes, që kërkohen dhe janë të nevojshme të njihen, të mësohen dhe të përvetësohen nga gjithsecili,për t’u bërë pjesë e aktiviteteve të tyre në punë dhe në veprimtari.

Titulli i librit “Guxim shqiptar” përbën në vetvete një vlerësim special dhe një gjetje shumë të goditur të autorit, shprehur në mënyrë simbolike, që i lejon çdo patrioti shqiptar, me ndjenjë atdhedashurie, të zgjojë dhe të ringjallë tek ai: kombin (etnik) shqiptar, popullin e lashtë pellazgjiko-Iliro-shqiptar,legjendat e kahershme martire edhe të Mujës dhe Halilit, traditat zakonore, besën shqiptare, trimëritë heroike, të koduara në kanune dhe të trashëguara brez pas brezi si të shenjta dhe të paprekshme, duke u bërë simbol i vëllazërimit ballkanik, si është treguar gjatë historisë shekullore dhe të propoganduar nga të huajt.

Zbërthimi analitik që mund dhe duhet t’i bëhet librit “Guxim shqiptar”është shpërblimi më adekuat, më i pranueshëm dhe më i zakonshëm që kërkon dhe që duhet t’i jepet me të drejtë autorit, siç e meriton, me gjithë vështirësitë objective dhe subjektive që hasen. Në kapitullin e parë mbi “Lashtësinë e historisë“ autori ka meritë se ka ditur të zgjedhë dhe të na përfaqësojë historinë tone në periudha kohe të ndryshme, duke përfshirë tërë territorin iliro-arbëror me tema të denja, historikisht dinjitoze, me mburrje kombëtare dhe me të kaluar heroike.

Shkrimi “Pirrua i Epirit”, kontibut i z. Sitky Jahjaj, i qëmtuar me vërtetësi nga autori Bruqi, është mjaft i qëlluar në këtë libër; se na njeh me sundimtarin më të shquar të Epirit, pasardhës i Akilit, i biri i Aiakidit dhe përfaqësues i denjë iliro-epirot dhe strateg i zoti, që diti të fitonte mbretërinë e humbur më 296 p.e.s. dhe që epirotët për trimërinë e tij e thërritnin ‘shqiponjë’dhe ushtarët ai i quante ‘bij të shqipes’, duke krijuar më pas traditën shqiptare. Pirrua e rriti autoritetin e tij dhe të epirotasve, pellazgjiko-ilir me aftësi, trimëri dhe zgjuarsi, sa maqedonasit e shëmbëllyen me Aleksandrin e Madh dhe e ftuan për ta udhëhequr.

Pirrua ëndërronte perandori në perëndim. Ai i shkoi në ndihmë Tarantos kundër romakëve, që vërtet fitoi, por në histori ka hyrë me shprehjen “ fitore si e Pirros “. Ai, në Sicili, më 278 p.e.s. mundi kartagjenasit; por karriera e tij aq e lavdishme u shemb në muret e Argosit nga goditja e një gruaje.

Artikulli “ Beteja e Kosovës 1389 dhe kontributi i shqiptarëve “është një meritë tjetër e autorit, sepse evidencon rëndësinë e betejës së Kosovës si bashkim-unitet i ballkanasve kundër Perandorisë Osmane, si vendi i betejës së Fushë-Kosovës, të pjesëmarrjes së popullsisë masive të krahinës së Kosovës dhe vlerëson Milosh Kopiliqin si trim kosovar, i quajtur edhe princ arbëror, që Car Llazari, mbreti i Serbisë dhe komandanti i betejës së Kosovës, pranoi të zhvillonte një bisedë “kokë më kokë” me të si një komandant ushtrie, me historinë e një trimi që vrau sulltan Muratin II dhe ra si dëshmor, kurse popullsia kosovare e përjetësoi në këngë dhe e ktheu në legjendë të vërtetën e tij.

Në këtë betejë të koalicionit ballkanik, autori ka meritë se e pështjellon ngjarjen me korrektësi. Fakton bashkëpunimin e dhëndurëve të Car Llazarit, Gjergj Ballshajt dhe Vuk Brankoviçit me takimin e tij në 1388 për koalicion, se përmend luftëtarët e shquar shqiptarë, si: Gjergj Ballshaj, Theodhor II Muzakaj i Beratit, i cili u vra në betejë, për të cilët flasin edhe kronikat turke; se Beteja e Kosovës u mbështet nga një koalicion i gjerë, ku morën pjesë serbët, Vuk Brankoviç që drejtonte popullatën e Kosovës, shqiptarët dhe boshnjakët, duke iu kundërvënë historiografisë falsifikuese serbe, që mohon forcat e koalicionit,injoron historinë, ul vlerën e pjesëmarrjes së shqiptarëve dhe të boshnjakëve dhe akoma më keq, Milosh Kopiliqin e bëjnë serb dhe i shtrembërojnë mbiemrin. Këto konfirmohen nga vetë serbët, që u “zgjuan” vonë për ta njohur, besuar dhe për ta propaganduar betejën e Kosovës si mit në favor të tyre, kur etnologu VukKaraxhiç u kujtua dhe mblodhi disa rapsodi nga një i verbër rreth betejës së Kosovës, që më pas i besuan dhe ata vetë. Çudia vazhdoi edhe në ditët tona, shpjegon autori, kur Slobodan Millosheviç, për interesat e veta, të forcimit të pushtetit politik dhe moral, mitin e betejës së Kosovës e ktheu në thirrje për unitet, ku gjente edhe shkakun e humbjes së betejes dhe për jehonë organizoi 600-vjetorin e saj me pretekst për të rindërtuar apo dëbuar shqiptarët dhe për të luftuar kundër pavarësisë së Kosovës me terma të irredentizmit islamik, të terrorizmit, apo krimit të organizuar, të fabrikuar po nga ata vetë.

Mbrojta e Plavës dhe e Gucisë e viteve 1879-1880 është një dukuri tjetër e autorit, që dëshmon për atdhetarizëm, duke dokumentuar heroizmin dhe patriotizmin e pashoq të krahinë së Plavës dhe të Gucisë, të heroit të krahinës, Ali Pash Gucisë me shokë,të Kosovës , të Lidhjes së Prizërenit, të gjithë Shqipërisë, në mbrojtje të së drejtës dhe të tokave shqiptare, me vendosmëri,me luftë të pandërprerë, me gjakderdhje të pashoqe dhe me diplomaci kundër malazezëve, që sulmuan dy here në mënyrë të organizuar dhe me egërsi për të pushtuar Plavën dhe Gucinë në dhjetor 1879 dhe në janar 1880, por u sprapsën me trimëri, me guxim nga forcat e organizuara shqiptare, edhe pse u përdor dredhia dhe përkrahja e Fuqive të Mëdha. Evropa e kuptoj më në fund se vendi atje ka zot shqiptarët.

Dëshmitë dhe faktet angleze mbi konfliktin shqiptaro-malazez rreth Plavës dhe Gucisë të viteve 1879-1880 të përmbledhura në librin e studiuesit Idris Lamaj botuar në Nju-Jork në 1999; konfirmojnë pa ekuivokë shkrimin e autorit Bruqi.

Në vazhdim përmendim artikullin” Skënderbeu dhe rëndësia e infrastrukturës logjistike për të udhëhequr luftën “që autori me të drejtë e paraqet si një aspekt të rëndësishëm dhe tepër të veçantë të epokës luftarake të Gjergj Kastriotit, që historiografia dhe Sesioni Shkencor i Akademisë tonë, kushtuar 600-vjetorit të lindjes së Skënderbeut e kishin mënjanuar atë, duke e kthyer në legjendë strategjinë dhe betejat e tij luftarake, të cilat mbeten si të fundit .Ky shkrim shfaq interes dhe ka vlerë se për herë të parë evidentohet një koncept i ri, një ekspozim i një faze përgatitore dhe një moment vendimtar që duhet t’i jepet rëndësi në arritjen e suksesit të fitores së betejave, të vlerësuara me të drejtë edhe nga vetë Skënderbeu, që del më se qartas në artikull. Sekreti i Gjergj Kastrioti –Skënderbeut, që i rezistoi Perandorisë Osman dhe fitoi, i dedikohet jo vetëm se ishte vërtet i zoti si strateg, por më tepër se ai iu kushtua dhe kuptoi rëndësinë e infrastrukturës logjistike për të udhëhequr luftën, duke u mbështetur nga suita e tij jofisnike, përbërë nga klerikë, e nga grupi i tij laik, që kryenin punën e diplomacisë, të legatave në qytetet e Italisë, të tregtisë, të lidhjes e bashkëpunimit me shtetet fqinje të Evropës Juglindore dhe Perëndimore nga ku siguronte paranë, armatimet, pagesën e mirë të ushtarëve,bazën financiare dhe organizimin. Në këtë shkrim del se si strategji të tij, Skënderbeu kishte Rodonin si kështjellën kryesore dhe se Lezha për të ishte udhë-lidhëse midis detit dhe malësisë .

Shkrim tjetër kurioz, origjinal dhe me interes mbetet “Napoleon Bonaparti dhe shqiptarët”, ku autori jep informacione, njoftime historiko-premtuese mbi origjinën autentike edhe të mbiemrit të Napoleonit, perandorit të Francës .Studimet e autorit hapin fushë veprimi, sjellin burime të besueshme, mendime dhe citime optimiste të mjaft autorëve autoritarë të huaj, që na konfirmojnë bindjen dhe konsideratën që kanë të huajt të pranojnë se heronjtë tyre kanë origjinë shqiptare dhe që meritojnë përgëzime. Shkrimi sjell citimin e R. Anzhelit, qëi kujtonte botës se Napoleoni është po aq shqiptar sa edhe Aleksandri i Madh dhe Skënderbeu, ku folklori popullor e ka rrënjosur në këngë: Ti shqipe ishe e Aleksandrit , zaptove botën dhe vajte deri në Indi. Me Pirron vojte kundra romakëve me Skënderbeun pëmbi osmanllinj. Na kujton dëshminë e Xhozefinës për prejardhjen nga Mali i Peloponezit të Napoleonit, thënien e vëllait të Napoleonit se kemi orgjinë arbëreshe, afrimi i Napoleonit me Ali pashë Tepelenën, dënimi nga ana e Napoleonit e gjeneralit të tij, që i theu në besë shqiptarët, si dhe supozimet se a dinte shqip Napoleoni, a i njihte zakonet shqiptare, na mbushin me krenari të ligjshme se trualli iliro-shqiptar ka rritur brezni trimash dhe burra të mëdhenj shteti, duke sjellë plot shembuj edhe nga historia.

…………………………………………………………………………………………………………………

KRITIKË LETRARE NË SHTYPIN E KOHËS

ROMANI “NDËRGJEGJIA”, NJË KRONIKË E VITEVE TË AUTONOMISË SË KOSOVËS

FATI I GAZETARËVE NË SISTEMIN MONIST

Nga: Mehmet Kajtazi

Romani “Ndërgjegjia” është një pasqyrim real i lidhshmërisë së prozës artistike me shkencën e mjekësisë. Derisa në prozë artistike shpaloset biografia e vetë autorit, në pjesën e librit shkencor dhe informativ shprehet respekti i tij ndaj tërë asaj që është njerëzore dhe hapërim për ti shëruar njerzëit. Autori në këtë vepër është në cilësinë e gazetarit në sistemin komunsit, kohë kjo kur për një të vërtetë jetike të shkonte edhe koka. Pavarësisht nga kjo mynxyrë, gazetari më shumë e do të vërtetën se edhe vetë jetën, andaj shpesh atij i vihen prangat. Në shërbim të atyre që i kishin prangat dhe çelësat e burgjeve ishin edhe disa gazetarë servilë, të cilët të vërtetën e mbulonin me gënjeshtra dhe vinin xëc para syve të lexuesve. Autori I “Ndërgjegjes” ua di emrat atyre, ua njeh edhe biografitë, por nuk bie në ujëra të tyre të turbullta, nuk është hakmarrës.

Mjafton që ata, shkruan autori, do të jenë njerëz që i bren ndërgjegjia, ndërsa po patën punë me shëndetin, do ti shërojë, edhe gangrenën do t’ua heq, thotë autori. Fati I gazetarëve të sistemit titist ishte përherë tragjik: kur u vinte vdekja nuk meritonin tjetër, pos t’u vihet mbi varr një kurorë e bërë jo nga lulet, por nga artikujt gazetaresk që i kanë shkruaar. Gazetarët e tillë e kanë penguar vazhdimisht Flori Bruqin, por ky kishte një besim të patundur, në rradhë të parë, vetveten andaj trokiste edhe në redaksitë e shteteve të largëta, deri në “Le Monde” të Parisit dhe shkruante në këtë gazetë për njerëzit që ishin në burgjë, e ishin të pafajshëm. Këtë mund ta bënte vetëm gazetari militant. Duke lexuar “Ndërgjegjen” e tij, her-herë, ke përshtypejn se po e sheh Markesin që ka hyrë në zonat që i ka prekur murtaja, por forca dhe vullneti për të shkruar bënë që me përbuzje të shikojë murtajën dhe të shpëtojë nga vdekja.

Prishtinë, 28 prill 1995

…………………………………………………………………………………………………………………

SHQIPFOLËSIT E BARBARIZUAR

Rushit Ramabaja

Romani “Ndërgjegja” i Flori Bruqit, para së gjithash është një kronikë e sublimuar me gjuhë specifike të viteve të hidhura të së ashtuquajturës kohë e autonomisë, kur shkelësi shtypte Kosovën me ndihmën e shqipfolësve të barbarizuar, të cilët emrin dhe identitetin e vet e bartnin vetëm sa për t’i ndihmuar Beogradit që në sy të botës ta fshihte okupimin e këtij krahu të dhimbshëm të Shqipërisë. Pothuaj, në çdo faqe të tij ndihet pesha e mallit të autorit ( rrëfimtarit ) për t’u kthyer në vendlindje dhe lufta e pandërprerë e të barbarizuarve që me anë të shpifjeve, shantazheve e kërcënimeve t’ia mbyllnin udhën përgjithmonë për në shtëpinë e vetë. Këtë dhimbje, që gjithnjë pikon helm e dashuri njëkohësisht, F.Bruqit ia del mbanë me sukse që ta fisnikërojë me shkrimet mjaft të sukseshme për fytyrat më eminente të mjekësisë botërore, por vet-veten e identifikon më së shumti me arkitektët shqiptarë që krijuan vepra madhështore larg atdheut dhe që jo rrallë bukuria mahnitëse e artit të tyre u bë kob për ta. Ne fejtonet për mjekësinë, për njerëzit e mëdhenj të botës dhe për arkitektët tanë, unë kam parë, veq se tjerash, përpjekjen e tërthortë të autorit që ndjekësve të vet t’ua kthejë urrejtjen në dashuri, mërinë në dhimbje dhe harresën e nëmur në rinjohje. Kjo dëshmon shkallën më të lartë të ndërgjegjes dhe vetëdijen skjshmërisht të sublimuar kombëtare e qytetare për pajtim edhe me të pandërgjegjshmit dhe për bashkim edhe me plangprishësit. Duke pasur parasysh këto që thamë si dhe vlerat e tjera të këtij libri, mendoj se “Ndërgjegja”e Flori Bruqit do të ketë lexues të shumtë të të gjitha shtresave sot dhe nesër, ngaqë në të gjithnjë shquhet zëri që thërret që të mos përsëritet kurrë më e keqja e së kaluarës.

Prishtinë, 4 maj 1995

Prof.Flori Bruqi ne historin e letrave Shqipe.

LINI NJË PËRGJIGJE Anulo përgjigjjen

SHKRIMET E FUNDIT